ساکشن ریه در منزل: چگونگی و نحوه انجام
این مقاله توسط پزشکان متخصص مهر درمان بازبینی و تایید شده است .
یکی از چالش‌های شایع در مراقبت از بیماران دچار اختلالات تنفسی، تجمع ترشحات در مجاری تنفسی و ناتوانی در تخلیه آن‌ها است. در چنین شرایطی، استفاده از روش‌هایی همچون ساکشن ریه می‌تواند نقش بسیار موثری در بهبود تنفس و پیشگیری از عوارض بعدی ایفا کند. ساکشن ریه فرآیندی است که طی آن ترشحات، خلط یا مواد زائد، با استفاده از دستگاه مکنده از راه تنفسی بیمار خارج می‌شوند تا مسیر عبور هوا باز بماند. اگرچه این اقدام معمولا در محیط‌های درمانی مانند بیمارستان انجام می‌شود، اما با پیشرفت فناوری‌های پزشکی و آموزش مراقبان سلامت، انجام ساکشن ریه در منزل نیز به گزینه‌ای عملی و قابل اطمینان تبدیل شده است. این خدمات، به ویژه برای افراد با بیماری‌های مزمن، بیماران دارای محدودیت حرکتی یا کسانی که نیاز به مراقبت‌های مداوم تنفسی دارند، اهمیت بالایی پیدا می‌کند. در ادامه به مزایا و نحوه صحیح انجام ساکشن ریه در منزل خواهیم پرداخت. همچنین لازم است بدانید مرکز پزشکی و پرستاری مهر درمان با ارائه انواع خدمات تخصصی از جمله ساکشن ریه در منزل، یکی از بهترین گزینه‌ها برای بهره‌مندی از این خدمات به شمار می‌آید و اطمینان خاطر شما را از مراجعه به سایر مراکز فراهم می‌سازد.
ساکشن ریه چیست؟
ساکشن ریه (lung suction)، یک روش درمانی است که برای پاکسازی مخاط و سایر مایعات (ترشح) از ریه‌ها استفاده می‌شود. این روش در مواردی که ریه‌ها با مواد مختلفی مانند: مخاط، قطعات غذا یا اشیای کوچک دیگر مسدود شده باشند، استفاده می‌شود. ساکشن ریه به کمک یک وسیله خاص انجام می‌شود که شامل یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر است. این لوله به راحتی از طریق دهان یا بینی وارد مجاری تنفسی شده و با ایجاد مکش، ترشحات و مواد زائد موجود در ریه‌ها را خارج می‌کند. مواد جمع‌آوری شده نیز از طریق لوله به داخل مخزن مخصوص منتقل و تخلیه می‌شوند.
ساکشن ریه در منزل چگونه انجام می‌شود؟
ساکشن ریه در منزل یکی از اقدامات مهم در مراقبت از بیمارانی است که توانایی کافی برای خارج کردن ترشحات تنفسی خود را ندارند. این فرآیند توسط پرستار یا فرد آموزش دیده انجام می‌شود و در صورتی که به درستی و با رعایت اصول بهداشتی انجام شود، می‌تواند در بهبود تنفس و پیشگیری از عفونت‌های ریوی بسیار موثر باشد. چگونگی انجام ساکشن ریه در منزل شامل موارد زیر است:
آماده‌سازی تجهیزات
پیش از شروع فرآیند ساکشن، لازم است تمامی تجهیزات ضروری آماده شوند. تجهیزاتی که باید در دسترس باشند شامل: لوله ساکشن مناسب (با در نظر گرفتن سن و جثه بیمار)، محلول سرم فیزیولوژیک جهت مرطوب‌سازی راه هوایی، دستگاه مکش (ساکشن)، مخزن جمع‌آوری ترشحات، دستکش استریل و در صورت نیاز، فیلتر محافظ دستگاه است. استفاده از تجهیزات مناسب، نقش کلیدی در حفظ ایمنی و اثربخشی این فرآیند دارد.
آماده‌سازی بیمار
پس از اینکه تجهیزات لازم برای شروع ساکشن ریه در منزل آماده شد، نوبت به آمادگی بیمار می‌رسد. وضعیت قرارگیری بیمار تاثیر مستقیمی بر موفقیت ساکشن دارد. برای این منظور، بیمار در حالت نیمه نشسته قرار داده می‌شود تا تسهیل در تخلیه ترشحات و کاهش خطر ورود آن‌ها به ریه فراهم گردد. همچنین، چرخاندن سر بیمار به یک سمت کمک می‌کند تا راه تنفسی باز بماند و احتمال انسداد کاهش یابد.
انتخاب و آماده‌سازی لوله ساکشن
لوله ساکشن باید با دقت و بر اساس ویژگی‌های فیزیکی بیمار انتخاب شود. استفاده از لوله‌ای با اندازه نامناسب می‌تواند باعث آسیب به بافت‌های داخلی یا ناکارآمدی فرآیند ساکشن شود. پیش از ورود لوله، مقدار کمی محلول فیزیولوژیک از طریق دهان وارد می‌شود تا مجرای تنفسی مرطوب شده و تحریک پذیری کاهش یابد، این کار همچنین به روان‌تر شدن حرکت لوله کمک می‌کند.
شروع انجام ساکشن
پس از آماده‌سازی، لوله ساکشن به آرامی و با رعایت اصول استریل وارد دهان بیمار شده و تا ناحیه نای پیش برده می‌شود. در این مرحله، مکش دستگاه فعال شده و ترشحات جمع‌آوری شده، از طریق لوله به مخزن منتقل می‌شوند. هر بار ساکشن نباید بیش از ۱۵ ثانیه به طول انجامد، تا از کمبود اکسیژن و تحریک بیش از حد مجاری تنفسی جلوگیری شود. در صورت لزوم، این فرآیند تا چهار الی پنج بار قابل تکرار است. البته این تکرار کاملا به شرایط جسمی و تحمل بیمار بستگی دارد.
ارزیابی و پایان کار
پس از انجام ساکشن، پرستار یا مراقب، با دقت وضعیت تنفسی بیمار را ارزیابی می‌کنند. یکی از نشانه‌های موفقیت در تخلیه ترشحات، کاهش صداهای غیرطبیعی تنفسی مانند خِرخِر و بهبود تهویه ریه است. در این حالت، ساکشن متوقف می‌شود و لوله با دقت از دهان خارج می‌گردد. در پایان، سطح اکسیژن خون و کیفیت تنفس بیمار بررسی و ثبت می‌شوند تا از بازگشت تنفس به وضعیت طبیعی اطمینان حاصل شود.
انواع ساکشن ریه
انجام ساکشن ریه در منزل کاملا بستگی به نوع بیماری و شرایط بیمار دارد. شناخت انواع مختلف ساکشن ریه، در انتخاب نوع مناسب آن برای بیمار اهمیت دارد. در این بخش انواع مختلف ساکشن ریه و چگونگی انجام آن را بیان می‌کنیم:
ساکشن دهانی-حلقی (Oropharyngeal Suction)
ساکشن دهانی- حلقی یکی از انواع ساکشن ریه به شمار می‌رود که برای تخلیه ترشحات از دهان و حلق انجام می‌شود. این نوع ساکشن کاملا سطحی است و مناسب افرادی است که به تازگی جراحی کرده‌اند و سطح هوشیاری پایینی دارند. برای انجام این نوع ساکشن، ابتدا بیمار در وضعیت نیمه نشسته قرار داده می‌شود، سپس پرستار با استفاده از دستکش استریل، لوله ساکشن را از طریق دهان وارد حلق می‌کند، بدون اینکه به عمق نای وارد شود. همزمان با ورود لوله، دستگاه مکش فعال می‌شود تا ترشحات جمع‌آوری شده و از مسیر تنفسی پاک شوند. پس از پایان مکش که معمولا کمتر از ۱۵ ثانیه طول می‌کشد، لوله به آرامی خارج شده و تجهیزات دور انداخته یا ضدعفونی می‌شوند.
ساکشن بینی-حلقی (Nasopharyngeal Suction)
این نوع ساکشن برای تخلیه ترشحات از نواحی عمقی‌تر، به ویژه ناحیه پشت بینی و حلق، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش زمانی کاربرد دارد که دهان بیمار بسته یا دسترسی از راه دهان برای پرستار دشوار باشد. برای انجام آن، ابتدا لوله ساکشن با مقداری محلول فیزیولوژیک مرطوب می‌شود تا ورود آن از بینی راحت‌تر باشد و کمترین آسیب به بافت وارد شود. سپس لوله به آرامی از طریق یکی از سوراخ‌های بینی وارد شده و تا ناحیه حلق پیش برده می‌شود. با فعال‌سازی مکش، ترشحات جمع‌آوری شده و سپس لوله خارج می‌گردد. رعایت آرامش بیمار و کنترل دقیق فشار مکش در این روش بسیار اهمیت دارد.
ساکشن تراشه‌ای (Tracheal Suction)
ساکشن تراشه‌ای نوعی ساکشن عمقی است که برای تخلیه ترشحات از نای و نایژه‌ها استفاده می‌شود. این روش در بیمارانی بکار می‌رود که لوله تراشه دارند یا تراکئوستومی شده‌اند. برای انجام این نوع ساکشن، ابتدا وضعیت بیمار پایدار شده و تجهیزات استریل آماده می‌شوند. در صورت استفاده از ساکشن باز، لوله ساکشن یک بار مصرف از طریق لوله تراشه یا کانولا وارد نای می‌شود و پس از رسیدن به عمق مناسب، مکش فعال می‌شود و ترشحات اضافی از مجاری تنفسی خارج و در مخزن مخصوص جمع‌آوری می‌گردد. این روش به بهبود تنفس بیمار، جلوگیری از انسداد راه هوایی و کاهش احتمال عفونت کمک می‌کند.
ساکشن با سیستم بسته (Closed Suction System)
در این نوع ساکشن، از یک مجموعه لوله و کانکتور استریل و یکپارچه استفاده می‌شود که مستقیما به لوله تراشه یا تراکئوستومی متصل است. این سیستم امکان انجام ساکشن را بدون قطع سیستم تهویه مکانیکی فراهم می‌کند و به همین دلیل در بیماران بستری در ICU و افرادی که وابسته به دستگاه تنفس مصنوعی هستند، کاربرد فراوان دارد. برای انجام ساکشن، پرستار از طریق دریچه مخصوصی که در مسیر بسته وجود دارد، لوله را به داخل نای هدایت کرده و همزمان مکش را فعال می‌کند. پس از پایان کار، لوله به حالت اولیه باز می‌گردد و مدار تنفسی همچنان فعال باقی می‌ماند. این روش باعث کاهش خطر عفونت و محافظت بهتر از ریه‌ها می‌شود.
ساکشن با سیستم باز (Open Suction System)
در این روش ساکشن که بیشتر در شرایط ساکشن ریه در منزل انجام می‌گیرد، لوله ساکشن یک بار مصرف به صورت دستی وارد مجرای تنفسی بیمار (از طریق تراشه یا تراکئوستومی) می‌شود. پیش از ورود لوله، اکسیژن مکمل برای بیمار تامین می‌شود تا از افت اشباع اکسیژن در طول مکش جلوگیری شود. سپس، لوله ساکشن از طریق محل ورود تراشه وارد شده و تا عمق لازم هدایت می‌گردد. مکش فعال می‌شود و ترشحات خارج می‌گردد. این فرآیند باید به سرعت انجام شده و در صورت نیاز، پس از چند لحظه استراحت تکرار شود. پس از پایان ساکشن، لوله دور انداخته شده و اکسیژن درمانی ادامه می‌یابد. گرچه این روش ساده و نسبتا اقتصادی است، اما به دلیل باز بودن مسیر و قطع لحظه‌ای تهویه، خطر آلودگی و کاهش اکسیژن در آن بالاتر است.
ساکشن ریه در منزل برای چه کسانی مناسب است؟
ساکشن ریه در منزل یکی از روش‌های مراقبتی بسیار مفید برای بیمارانی است که به دلایل مختلف قادر به تخلیه طبیعی ترشحات ریه خود نیستند. گاهی اوقات، قدرت سرفه کردن بیمار به اندازه‌ای نیست که بتواند راه‌های تنفسی را پاکسازی کند. پس از جراحی و کاهش سطح هوشیاری، خطر ورود ترشحات به ریه افزایش می‌یابد. در این شرایط، انجام ساکشن ریه در محیط خانه، زیر نظر پرستار یا مراقب آموزش دیده، نه تنها باعث بهبود تنفس بیمار می‌شود، بلکه از عفونت‌های ریوی و سایر عوارض خطرناک هم جلوگیری می‌کند. مهم‌ترین گروه‌هایی که ساکشن ریه در منزل، می‌تواند برای آن‌ها مناسب باشد عبارت‌اند از:
- بیماران تنفسی مزمن: افرادی که دچار بیماری‌هایی نظیر آسم، برونشیت مزمن، پنومونی، فیبروز کیستیک یا COPD هستند، معمولا در دفع ترشحات ریوی دچار مشکل می‌شوند و نیاز به ساکشن دارند.
- بیمارانی که سطح هوشیاری پایین دارند: بیماران بیهوش یا افرادی که پس از آسیب مغزی یا داروهای آرام‌‌بخش در طولانی مدت دچار وضعیت نیمه هوشیار هستند و نمی‌توانند به‌طور موثر راه هوایی خود را تمیز نگه دارند.
- افرادی که به تازگی تحت جراحی قفسه سینه قرار گرفته‌اند: پس از جراحی‌هایی مانند عمل‌های قلب یا ریه، تجمع ترشحات یا خون در ریه‌ها می‌توانند خطرناک باشند. ساکشن ریه می‌تواند به پاکسازی این نواحی کمک کند.
- افراد مبتلا به اختلالات بلع (به‌ویژه پس از سکته مغزی): بیمارانی که پس از سکته یا آسیب عصبی توانایی بلع را از دست داده‌اند، در معرض خطر آسپیراسیون هستند و ساکشن می‌تواند از ورود ترشحات به ریه آن‌ها جلوگیری کند.
همچنین در رابطه با خدمات بلع درمانی در منزل نیز بیشتر بخوانید.
مزایای ساکشن ریه در منزل
امروزه به دلایل بسیاری از جمله افزایش هزینه‌های رفت و آمد به مراکز درمانی، افزایش خطرات عفونت و سایر بیماری‌های زمینه‌ای در مراکز و بیمارستان‌ها، انجام ساکشن ریه در منزل برای بیمارانی که به این خدمات نیاز دارند، توصیه می‌شود. به صورت کلی مزایای انجام این روش درمانی شامل موارد زیر هستند:
- بهبود تنفس: ساکشن ریه می‌تواند مواد غیر ضروری مانند: ترشحات، خون، بلغم و اجسام خارجی را از راه تنفسی و ریه‌ها حذف کند. این عمل باعث بهبود توانایی تنفسی بیمار می‌شود و تنگی نفس را کاهش می‌دهد.
- پیشگیری از عفونت: حذف مواد آلوده و باکتری‌ها از راه تنفسی و ریه‌ها می‌توانند ریسک ابتلا به عفونت را کاهش دهند. بخصوص در بیماران بستری در بیمارستان و واحدهای مراقبت ویژه که در معرض خطر عفونت تنفسی هستند، ساکشن ریه می‌تواند بسیار مفید باشد.
- بهبود اکسیژناسیون: با حذف موانع از مسیر تنفسی، جریان هوای تمیز به ریه‌ها راه می‌یابد و اکسیژناسیون بهتری انجام می‌گیرد.
- بهبود کارایی تنفسی: با پاکسازی راه تنفسی و ریه‌ها، تنفس بیمار بهبود می‌یابد و منجر به بهبود تبادل گاز در ریه‌ها، کاهش تنگی نفس و در نهایت بهبود عملکرد تنفسی می‌شود.
- کاهش خطر عوارض: با حذف مواد غیرضروری، ساکشن ریه می‌تواند خطر عوارضی مانند: خونریزی و عفونت ریه را کاهش دهد.
عوارض ساکشن ریه در منزل
انجام ساکشن ریه ممکن است با عوارض و مضرات کوتاه مدت و بلندمدت همراه باشد. بروز برخی از این عوارض طبیعی است و پس از مدت کوتاهی از بین می‌روند اما در برخی موارد دیگر ممکن است این عوارض طولانی باشند و بیمار را درگیر کنند. برخی از رایج‌ترین عوارض ساکشن ریه عبارت‌اند از:
- خونریزی: خونریزی از راه‌های تنفسی ممکن است به علت آسیب به عروق خونی در ریه‌ها یا سایر علل اتفاق بیفتد. این خونریزی معمولا به صورت خفیف بوده و خودکار برطرف می‌شود ولی در برخی موارد نیاز به درمان دارد.
- آسیب به بافت ریه: در برخی موارد، ساکشن ریه ممکن است باعث آسیب به بافت ریه شود. این مسئله نادر است، اما می‌تواند در صورت انجام نادرست یا استفاده نادرست از وسایل ساکشن، رخ دهد.
- تهوع و استفراغ: استفاده از لوله ساکشن می‌تواند احساس تهوع و استفراغ را در برخی افراد ایجاد کند. این واکنش به دلیل تحریک مخاط‌های تنفسی در ناحیه حلق و معده ایجاد می‌شود.
کلام پایانی
ساکشن ریه در منزل راه حلی ایمن، کاربردی و نجات‌بخش برای بیمارانی است که در پاکسازی ترشحات ریوی با مشکل روبه‌رو هستند. از بیماران تنفسی گرفته تا افرادی که به تازگی جراحی یا سکته مغزی داشته‌اند. انجام صحیح این روش در خانه نه تنها موجب بهبود کیفیت تنفس و کاهش عوارض می‌شود، بلکه آرامش خاطر خانواده را نیز به دنبال دارد. اگر به دنبال خدمات تخصصی، ایمن و حرفه‌ای در زمینه ساکشن ریه و مراقبت‌های تنفسی در منزل هستید، مرکز خدمات پزشکی و پرستاری مهر درمان با کادری مجرب و تجهیزات پیشرفته و کامل در کنار شما است. کافیست با مرکز ما تماس بگیرید تا تیم مهر درمان با آرامش، دقت و مهارت، مراقبت را به خانه شما بیاورند و خدمات ساکشن ریه در منزل را با بالاترین کیفیت برای شما و یا عزیزانتان انجام دهند.
سوالات متداول
مدت زمان انجام ساکشن ریه در منزل بسته به وضعیت بیمار و میزان ترشحات متفاوت است، اما عموما هر جلسه بین ۱۰ تا ۲۰ دقیقه طول می‌کشد.
خیر، اما ممکن است باعث احساس ناراحتی و تنفس نامطلوبی برای بیمار شود. به همین دلیل، از محلول نمک فیزیولوژیک برای تسکین این احساس استفاده می‌شود.
اگر اصول بهداشتی و ایمنی رعایت شوند، خطر انتقال بیماری بسیار پایین است. استفاده از تجهیزات استریل، شست‌وشوی دست و رعایت نکات مراقبتی از عوامل مهم پیشگیری هستند.
نظرات: