درمان زخم بستر در سالمندان

زخم بستر یکی از مشکلات شایع و جدی در بین سالمندان است که می‌تواند کیفیت زندگی آنان را به شدت کاهش دهد و در صورت عدم درمان مناسب، منجر به عوارض شدید و حتی بستری طولانی‌مدت شود. این نوع زخم‌ها به‌دلیل فشار مداوم روی پوست و کاهش خون‌رسانی در نقاط حساس بدن ایجاد می‌شوند و نیازمند مراقبت‌های تخصصی هستند. درمان به‌موقع و اصولی زخم بستر، علاوه بر تسریع بهبود، از بروز عفونت‌ها و مشکلات جدی‌تر جلوگیری می‌کند. در این راستا، بیمارستان مجازی مهردرمان با ارائه خدمات تخصصی و مشاوره‌های پزشکی آنلاین، بستری امن و مطمئن برای سالمندان و خانواده‌های آنان فراهم کرده است تا بتوانند در هر زمان و مکان از مشاوره‌های حرفه‌ای و خدمات درمان‌ در منزل این مرکز بهره‌مند شوند. 

زخم بستر چیست؟

به آسیب‌های پوستی و بافتی زخم بستر گفته می‌شود که در اثر فشار مداوم و طولانی‌مدت روی نقاط خاصی از بدن ایجاد می‌شود. این فشار باعث کاهش جریان خون در آن نواحی می‌شود و در نتیجه پوست و بافت‌های زیرین دچار کم‌خونی، آسیب و در نهایت زخم می‌گردند. این نوع زخم‌ها معمولا در افرادی که به دلایل مختلف نمی‌توانند تحرک کافی داشته باشند، مانند سالمندان بستری، بیماران با محدودیت حرکتی یا افرادی که به طور طولانی در یک وضعیت خاص قرار می‌گیرند (مثل بیماران روی تخت یا ویلچری) بیشتر مشاهده می‌شود. زخم بستر در نواحی‌ که استخوان‌ها نزدیک به پوست هستند، مانند پاشنه پا، دنبالچه، باسن و آرنج ایجاد می‌شود و در صورت عدم درمان به موقع می‌تواند باعث عفونت‌های شدید و مشکلات جدی‌تر شود.

علت زخم بستر در سالمندان

زخم بستر در سالمندان به‌دلیل عوامل متعددی ایجاد می‌شود که باعث فشار مداوم روی پوست و کاهش خون‌رسانی به بافت‌ها می‌گردد. از مهم‌ترین علت‌های بروز زخم بستر در سالمندان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کاهش تحرک و بی‌حرکتی: سالمندان به دلیل بیماری‌های مزمن، ضعف عضلانی یا مشکلات عصبی ممکن است مدت طولانی در یک وضعیت ثابت قرار بگیرند. این بی‌حرکتی باعث فشار مداوم روی نقاط مشخصی از بدن می‌شود که جریان خون در آن نواحی کاهش یافته و پوست آسیب می‌بیند.
• کاهش خون‌رسانی به پوست: با افزایش سن، خاصیت کشسانی و انعطاف‌پذیری پوست کاهش پیدا می‌کند و رگ‌های خونی نیز کمتر قادر به رساندن اکسیژن و مواد مغذی به بافت‌ها هستند. 
• تغذیه نامناسب: کمبود ویتامین‌ها، پروتئین و آب‌رسانی ناکافی در سالمندان باعث می‌شود پوست توانایی ترمیم و مقاومت خود را از دست بدهد و در برابر فشارها آسیب‌پذیر شود.
• بیماری‌های زمینه‌ای: اختلالاتی مانند دیابت، مشکلات گردش خون، بیماری‌های عصبی و مشکلات کلیوی می‌توانند روند ترمیم زخم را کند کنند و خطر ابتلا به زخم بستر را افزایش دهند.
• عدم مراقبت‌های بهداشتی مناسب: افرادی که توانایی حرکت کردن ندارند باید هر روز، حداقل روزی یکبار با دستمال مرطوب بدنشان تمیز شود و ملافه تشک آن‌ها شسته شود تا باعث بروز زخم و عفونت نشود.
• رطوبت و تعریق بیش از حد: رطوبت پوست به‌خصوص در اثر تعریق یا بی‌اختیاری ادرار، باعث نرم شدن و آسیب‌پذیری بیشتر پوست می‌شود و خطر بروز زخم بستر را افزایش می‌دهد.
• بی‌اختیاری ادرار و مدفوع: رطوبت مداوم پوست ناشی از بی‌اختیاری، باعث نرم شدن و آسیب‌پذیری بیشتر پوست می‌شود.
• کاهش سطح هوشیاری: افرادی که به دلیل کما، خواب عمیق یا مشکلات شناختی بیشتر در معرض خطر زخم بستر قرار دارند.
• شرایط محیطی نامناسب: استفاده نکردن از تشک‌های مخصوص ضدزخم یا عدم وجود اکسیژه کافی در هوا از عوامل مهم بروز زخم بستر است.

مراحل زخم بستر در سالمندان

زخم بستر معمولا به تدریج و در چند مرحله پیشرفت می‌کند. شناخت مراحل آن به تشخیص به موقع و درمان موثر کمک می‌کند. معمولا زخم بستر به چهار مرحله اصلی تقسیم می‌شود که اگر در همان مراحل اولیه از یک پرستار حرفه‌ای و باتجربه در این زمینه کمک بگیرید می‌تواند از عوارض شدیدتر آن جلوگیری کند. مذاحل زخم بستر در سالمندان عبارتند از:

 قرمزی پوست بدون باز شدن زخم

در مرحله اول زخم بستر، پوست هنوز باز نشده و تنها نشانه قابل مشاهده، قرمزی مداوم پوست در ناحیه‌ای است که به‌طور مکرر تحت فشار قرار دارد. مانند دنبالچه، پاشنه پا، باسن یا پشت شانه‌ها. در این مرحله، پوست هنگام لمس، گرم‌تر، نرم‌تر یا دردناک‌تر از نواحی اطراف است. اگر فرد پوست تیره‌تری داشته باشد، این تغییر رنگ به صورت تیره شدن یا کبودی دیده می‌شود. درمان زخم بستر در این مرحله بسیار ساده‌تر و کم‌هزینه‌تر است. اقدامات اولیه شامل تغییر مرتب وضعیت بدن بیمار (حداقل هر ۲ ساعت یک‌بار)، استفاده از تشک‌ها و بالش‌های ضدزخم بستر، تمیز و خشک نگه داشتن پوست و در صورت نیاز، استفاده از کرم‌های محافظ پوست مانند پمادهای حاوی زینک یا ترکیبات ضد التهاب است. همچنین لازم است روزانه پوست سالمند بررسی شود تا در صورت پیشرفت زخم، سریع‌تر وارد مرحله درمان تخصصی شود.

ایجاد زخم سطحی یا تاول

در این مرحله پوست از حالت قرمزی ساده خارج می‌شود و دچار آسیب سطحی می‌گردد پوست باز می‌شود یا تاول‌های کوچک و دردناک بر روی آن ظاهر می‌شوند. این تاول‌ها معمولا حاوی مایع شفاف هستند و نشان‌دهنده شروع تخریب لایه‌های بالایی پوست‌اند. اگر در این مرحله مراقبت مناسب انجام نشود، زخم به سرعت به لایه‌های عمیق‌تر پوست نفوذ کرده و وارد مراحل پیشرفته‌تر می‌شود. درمان زخم بستر در این مرحله شامل تمیز کردن ملایم زخم با محلول‌های ضدعفونی ملایم (مثل سرم شستشو)، استفاده از پانسمان‌های مخصوص و پرهیز از فشار روی ناحیه زخم است. پانسمان‌های فومی یا هیدروکلوئیدی برای این مرحله مناسب هستند، زیرا محیطی مرطوب و تمیز برای ترمیم پوست فراهم می‌کنند. همچنین مصرف مایعات کافی و تغذیه غنی از پروتئین، ویتامین C و زینک به بهبود سریع‌تر کمک می‌کند.

زخم عمیق‌تر با آسیب به بافت زیرپوستی

در مرحله سوم زخم بستر، آسیب به پوست از لایه‌های سطحی عبور کرده و به بافت‌های زیرپوستی مانند چربی گسترش می‌یابد. در این مرحله، زخم به‌صورت حفره‌ای عمیق و باز دیده می‌شود و درون آن بافت‌های مرده (نکروتیک) به رنگ زرد یا سیاه قابل مشاهده است. در برخی موارد ترشح چرکی یا بوی نامطبوع از زخم خارج می‌شود. اگر درمان به‌موقع انجام نشود، احتمال گسترش عفونت به عضلات و استخوان‌ها وجود دارد. درمان زخم بستر در این مرحله نیازمند مراقبت پزشکی تخصصی است. ابتدا باید بافت‌های مرده از زخم خارج شوند (فرآیندی به نام دبریدمان)، سپس زخم با محلول‌های استریل شست‌وشو داد شود و با پانسمان‌های مخصوص زخم‌های عمیق مانند آلژینات‌ها یا فوم‌های آنتی‌باکتریال پوشانده شود. 

زخم شدید و گسترده با آسیب به عضله و استخوان

در این مرحله زخم به شدیدترین و پیشرفته‌ترین حالت خود می‌رسد. در این مرحله، آسیب از پوست و بافت‌های زیرجلدی فراتر رفته و به عضلات، تاندون‌ها و حتی استخوان‌ها می‌رسد. زخم بستر بسیار عمیق، باز و حفره‌ای است و با بافت‌های مرده (نکروز)، ترشحات عفونی بدبو و نشانه‌های شدید التهاب همراه است. در این مرحله، خطر بروز عفونت‌های سیستمیک مانند سپسیس (عفونت خون)، استئومیلیت (عفونت استخوان) و حتی مرگ در سالمندان، بسیار بالاست. در چنین شرایطی، مشاوره و پیگیری مستمر با پزشکان متخصص ضروری است. بیمارستان مجازی مهردرمان با ارائه خدمات درمان زخم، به سالمندان و خانواده‌هایشان کمک می‌کند تا حتی در منزل نیز بتوانند این مشکل را درمان کنند.

شخیص زخم بستر سالمندان در منزل

برای تشخیص درمان زخم در منزل ابتدا باید به صورت روزانه پوست نواحی حساس مثل پاشنه، دنبالچه، باسن، آرنج و پشت سر را بررسی کنید. تا اگر قرمزی،تغییر رنگ یا تاول مشاهده شد برای درمان اقدام کنید. پوست را به آرامی لمس کنید و به تغییرات دما و حساسیت دقت کنید معمولا مناطقی که گرم‌تر، سردتر یا دردناک‌تر هستند می‌توانند زخم در حال شکل‌گیری داشته باشند. در این زمان هرگونه ترشح مایع، خون یا چرک از پوست را جدی بگیرید. بوی بد نیز نشانه عفونت زخم است. زمانی که سالمندی برای مدت طولانی در بستر است باید هر روز نواحی مختلف بدن او مورد بررسی قرار بگیرد زیرا امگان به وجود آمدن زخم بستر در این شرایط بسیار زیادی است.

بیشتر بخوانید: بهترین درمان زخم بستر چیست؟

درمان زخم بستر در سالمندان

درمان زخم بستر در سالمندان نیازمند تجربه و تخصص حرفه‌ای است که هدف آن کاهش فشار، ترمیم پوست و جلوگیری از عفونت و عوارض جانبی است. درمان موفق زخم بستر، علاوه بر بهبود کیفیت زندگی سالمند، از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری می‌کند. در ادامه روش‌های اصلی درمان زخم بستر را می‌توانید بخوانید که شامل:

کاهش فشار روی نواحی آسیب‌دیده

تغییر مداوم وضعیت بدن سالمند (هر ۲ ساعت یک‌بار) برای کاهش فشار و استفاده از وسایل کمکی مانند تشک‌ها و بالشتک‌های ضدزخم برای کم کردن فشار از روی ناحیه زخم شده می‌تواند بسیار موثر باشد. همچنین جلوگیری از نشستن یا خوابیدن طولانی مدت روی زخم به درمان سریع‌تر آن کمک زیادی خواهد کرد. بهتر است برای درمان اصولی از همان ابتدا از یک فرد متخصص کمک بگیرید تا وضعیت زخم بدتر و شدیدتر نشود. 

مراقبت و تمیز نگه داشتن پوست

تمیز نگه داشتن ناحیه زخم و اطراف آن با آب ولرم و شوینده‌های ملایم باعث می‌شود از بروز عفونت جلوگیری شود. خشک نگه داشتن پوست و جلوگیری از رطوبت بیش از حد و استفاده از کرم‌ها و پمادهای ترمیم‌کننده و ضد التهاب طبق نظر پزشک نیز بسیار مفید و موثر هستند. بهتر روزی دوبار زخم را تمیز کنید تا از عفونت آن در مراحل بعدی جلوگیری شود. استفاده از گاز استریل یا پنبه نرم برای پاکسازی زخم و حذف بافت‌های مرده از سطح آن ضروری است. شستشوی دقیق و مرتب زخم کمک می‌کند تا روند بهبودی سریع‌تر شود.

پانسمان مناسب

در مراحل ابتدای که پوست هنوز باز نشده است و تنها قرمزی مشاهده می‌شود. هدف از پانسمان محافظت از پوست و جلوگیری از پیشرفت زخم است که بهتر از پانسمان‌های هیدروکلوئیدی محیط مرطوبی را ایجاد می‌کنند که به ترمیم پوست کمک می‌کند و پانسمان‌های فومی برای جذب رطوبت اضافی و کاهش فشار بر ناحیه آسیب‌دیده استفاده کرد. پانسمان زخم بستر در منزل باید با دقت بسیار بالایی انجام شود. در مراحل شدیدتر باید از پانسمان‌های هیدروژلی برای حفظ رطوبت و تسریع ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده و پانسمان‌های آلژیناتی برای جذب ترشحات زیاد و جلوگیری از عفونت استفاده کرد. 

در مرحله سوم که زخم عمیق‌تر شده و به بافت‌های زیرپوستی آسیب وارد شده است. باید از پانسمان‌های کلاژنی برای تحریک تولید کلاژن و تسریع ترمیم بافت‌ها و پانسمان‌های بیولوژیک که از مواد طبیعی و سلول‌های بیولوژیک ساخته شده‌اند و می‌توانند مانند یک لایه محافظ و درمانگر عمل کنند استفاده کرد. در مرحله چهارم نیز استفاده از پانسمان‌های سه‌لایه آلومینیومی برای سوختگی و زخم‌های عمیق و پانسمان‌های جاذب برای جذب ترشحات زیاد و جلوگیری از عفونت توصیه می‌شود.

درمان دارویی

درمان دارویی زخم بستر بسته به مرحله و شدت زخم متفاوت است و معمولا در کنار مراقبت‌های فیزیکی و پانسمان انجام می‌شود. در صورت وجود عفونت موضعی یا عفونت گسترده، آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی یا موضعی تجویز می‌شود تا از گسترش عفونت جلوگیری کنند. انتخاب نوع آنتی‌بیوتیک باید توسط پزشک انجام شود. برخی از داروهایی که برای درمان زخم بستر مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از:

• داروهای ضدالتهاب و مسکن‌ها: برای کاهش درد و التهاب ناحیه زخم، داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) یا مسکن‌های معمولی مانند استامینوفن یا ایبوپروفن استفاده می‌شوند.
• کرم‌ها و پمادهای ترمیم‌کننده و ضدعفونی‌کننده: پمادهای حاوی آنتی‌بیوتیک موضعی (مثل مترونیدازول) یا ترکیبات ترمیم‌کننده مانند زینک اکساید، آلوئه‌ورا، ویتامین E و هیدروکورتیزون می‌توانند کمک‌کننده باشند.
• ویتامین‌ها و مکمل‌های تغذیه‌ای: مکمل‌های ویتامین C، ویتامین A، زینک و پروتئین به بهبود سریع‌تر بافت‌های آسیب‌دیده کمک می‌کنند و به‌عنوان مکمل در درمان زخم تجویز می‌شوند.
• داروهای خاص برای زخم‌های پیشرفته: در موارد خاص و زخم‌های شدید، داروهای تخصصی مانند عوامل رشد (Growth Factors) یا داروهای بیولوژیک توسط پزشک تجویز شوند.

درمان‌های تخصصی

اولین گام در درمان تخصصی، ارزیابی دقیق زخم است که شامل تعیین مرحله زخم، عمق، اندازه، وجود عفونت و وضعیت بافت‌های اطراف می‌شود. سپس با توجه به این اطلاعات، برنامه درمانی شخصی‌سازی شده تدوین می‌شود. یکی از مهم‌ترین بخش‌های درمان تخصصی، دبریدمان است. یعنی حذف بافت‌های مرده، نکروز و عفونت‌زده از محل زخم که باعث تحریک فرآیند ترمیم و کاهش بار میکروبی می‌شود. روش‌های دبریدمان می‌تواند شامل دبریدمان جراحی، مکانیکی، شیمیایی یا اتولیتیک باشد که توسط پزشک یا متخصص زخم انتخاب می‌شود. برای سالمندان مبتلا به زخم بستر، درمان تخصصی باید توسط تیمی متشکل از پزشک متخصص، پرستار زخم، تغذیه‌دان و فیزیوتراپیست انجام شود تا بهترین نتایج حاصل شود.

بهترین پماد برای زخم بستر سالمندان

استفاده از پمادهای ترمیم کننده برای درمان زخم بستر سالمندان می‌تواند بسیار مفید و موثر باشد.پماد علاوه بر خاصیت ترمیم کنندگی که دارد به کنترل و پیشگیری از عفونت نیز کمک می‌کند. انواع پماد زخم بستر که می‌توان از آن‌ها استفاده کرد عبارتند از: 

• پماد کالاندولا بر بهبودی زخم بستر: پماد کالاندولا به دلیل یمت مناسب و در دسترس بودن برای درمان زخم‌های فشاری مورد استفاده قرار می‌گیرد و در بهبود زخم موثر است و به عنوان یک روش درمانی در بیمارستان‌ها و منازل برای درمان زخم‌های فشاری بیماران تجویز و استفاده شود.
• مصرف پماد الیز برای درمان زخم بستر: مورد مصرف آن برداشتن نسوج مرده و زائد در ضایعات عفونی و ملتهب پوست و زخمها ی بزرگسالان و کودکان می‌باشد. این پماد را حداقل روزی یکبار و در بهترین حالت ۳-۲ بار در روز روی موضع بمالید.

بیشتر بخوانید: پانسمان زخم در منزل

چه زمانی برای درمان زخم بستر به پزشک مراجعه کنیم؟

زمانی که زخم بستر پس از چند روز مراقبت خانگی بهبود نیافت یا بدتر شد و قرمزی یا تورم در ناحیهاطراف زخم افزایش پیدا کرد باید برای درمان به پزشک متخصص مراجعه کنید. همچنین وجود ترشح غیرطبیعی یا بدبو از زخم می‌تواند نشان‌دهنده عفونت باشد که نیاز به درمان تخصصص توسط پزشک دارد. زمانی که زخم به مراحل عمیق‌تر رسیده باشد به طوری که بافت مرده سیاه شده و به استخوان رسیده باشد باعث می‌شود علاوه بر درد شدید عوارض شدیدتر و جدی‌تری برای سالمند به همراه داشته باشد که این موضوع اگر به موقع درمان نشود کیفیت زندگی و مشکلات حرکتی را به شدت تاحت تاثیر قرار خواهد داد.

پیشگیری از زخم بستر در سالمندان

پیشگیری از زخم بستر بهترین و موثرترین راه برای حفظ سلامت پوست و بهبود کیفیت زندگی سالمندان است. با رعایت نکات ساده و مراقبت‌های منظم می‌توان از بروز این زخم‌های دردناک و خطرناک جلوگیری کرد. در ادامه مهم‌ترین روش‌های پیشگیری از زخم بستر در سالمندان را می‌توانید بخوانید: 

عوارض زخم بستر در سالمندان

اگر به موقع برای درمان زخم بستر اقدام نشود، می‌تواند منجر به عوارض جدی و حتی تهدیدکننده شود، به خصوص در سالمندان که سیستم ایمنی و توانایی ترمیم بافت‌ها کاهش یافته است. ورود باکتری‌ها به زخم باعث عفونت پوست و بافت‌های اطراف می‌شود که منجر به التهاب، درد و ترشح چرک می‌گردد. مهم‌ترین عوارض زخم بستر عبارت‌اند از:

• گسترش عفونت به لایه‌های عمیق‌تر پوست و بافت زیرین که باعث تورم، قرمزی و درد شدید می‌شود.
• در زخم‌های عمیق، باکتری‌ها می‌توانند به استخوان نفوذ کنند و باعث عفونت مزمن استخوان شوند که درمان آن دشوار است.
• عفونت شدید و گسترده که از طریق جریان خون به سراسر بدن منتقل می‌شود و می‌تواند تهدیدی برای زندگی فرد باشد. 
• زخم‌هایی که به موقع درمان نشوند به صورت مزمن باقی می‌مانند و روند ترمیم آن‌ها بسیار کند می‌شود.
• درد مزمن، محدودیت حرکت و نیاز به مراقبت‌های طولانی‌مدت باعث کاهش استقلال و کیفیت زندگی سالمند می‌شود.
• احساس ناامیدی، افسردگی و اضطراب در سالمند به دلیل درد و مشکلات ناشی از زخم بستر.
• درمان زخم بستر پیشرفته هزینه‌بر و درمان آن زمان‌بر است و نیاز به بستری شدن و جراحی دارد.

کلام پایانی

درمان زخم بستر در سالمندان نیازمند مراقبت دقیق، تشخیص به موقع و استفاده از روش‌های تخصصی است تا از بروز عوارض جدی جلوگیری شود و کیفیت زندگی آن‌ها حفظ گردد. بیمارستان مجازی مهردرمان با بهره‌گیری از تیم پزشکی متخصص و خدمات مشاوره آنلاین، همراه مطمئن شما در مسیر درمان و مراقبت از زخم بستر سالمندان است. با مهردرمان، بدون نیاز به مراجعه حضوری، در هر زمان و هر مکان بهترین خدمات درمانی و راهنمایی‌های تخصصی را می‌توانید رد منزل دریافت کنید. همین امروز با کارشناسان مهردرمان تماس بگیرید و قدم اول را برای درمان زخم بستر سالمند خود بردارید.

سوالات متداول