مراقبت از تراکئوستومی: زمان تعویض و تمیز کردن + نکات طلایی!

نای بخشی از سیستم تنفسی است که طول آن حدود ۱۱ سانتی متر و در جلوی گردن قرار دارد و از حنجره به ریه‌ها می‌رود. هنگامی که نفس می‌کشید، هوا از بینی یا دهان به حنجره، از طریق نای و به داخل ریه‌ها می‌رود. این مسیر راه هوایی نامیده می‌شود. در صورتی که نای به هردلیل آسیب ببیند و یا دچار اختلال شود، ممکن است نیاز به تراکئوستومی داشته باشد. در این مقاله به مراقبت از تراکئوستومی خواهیم پرداخت، بنابراین تا انت‌ها همراه ما باشید. 

تراکئوستومی چیست؟ 

تراکئوستومی عمل جراحی است که طی آن یک سوراخ مستقیم در نای ایجاد می‌شود تا راه تنفسی بیمار را باز کند یا مایعات را از ریه‌ها خارج کند. این عمل ممکن است در شرایط اورژانسی یا برای بیمارانی که به تنفس مکانیکی نیاز دارند انجام شود. 

بیشتر بخوانید: 15 علائم نارسایی تنفسی که باید بدانید!

مراقبت از تراکئوستومی چیست؟ 

مراقبت از تراکئوستومی، شامل: نظافت دقیق محل جراحی و دور سوراخ تراشه، تعویض منظم بانداژ و فیلترها، مرطوب نگه داشتن مجاری هوایی، و مراقبت از کانولا (لوله تراکئوستومی) برای پیشگیری از انسداد یا عفونت است. نحوه صحیح مراقبت، برای اطمینان از تنفس بدون مشکل و کاهش خطر عوارض ناشی از عفونت‌ها، حیاتی است. همچنین بررسی‌های دوره‌ای توسط پزشک و آموزش مناسب به بیمار یا مراقبان بیمار از اهمیت بالایی برخوردار است. 

کاربرد تراکئوستومی

در ادامه بررسی خواهیم کرد که در چه شرایطی به تراکئوستومی نیاز پیدا می‌شود، این شرایط عبارت‌اند از: 

• تومور راه هوایی شما را مسدود یا تنگ می‌کند. 
• ترشحات (مخاط) راه هوایی شما را مسدود یا تنگ می‌کنند. 
• بیمار در حال انجام نوعی جراحی است و احتمالاً دارد باعث تورمی شود که راه هوایی را مسدود یا باریک می‌کند. 

ساختار لوله تراکئوستومی

یک لوله تراکئوستومی دارای ۳ قسمت است: 

• یک کانول بیرونی که همیشه در جای خود باقی می‌ماند. این کار از بسته شدن تراکئوستومی جلوگیری می‌کند. کانول خارجی را خارج نکنید، این کار فقط باید توسط پزشک یا پرستار انجام شود. 
• یک کانول داخلی که می‌تواند به داخل و خارج حرکت کند. بیمار باید دو بار در روز کانول داخلی را عوض کند. این کار از تجمع ترشحات در داخل و مسدود شدن راه هوایی جلوگیری می‌کند. کانول داخلی را نباید بیش از چند دقیقه بیرون نگهداشت، و به جز زمانی که نیاز به تعویض آن است کانول داخلی را خارج نکنید. 
• یک نگهدارنده تراکئوستومی که دور گردن بیمار انداخته می‌شود و به کانول خارجی متصل می‌شود. این کار لوله تراکئوستومی را در جای خود نگه می‌دارد. 

نکات مهم استفاده از تراکئوستومی

هنگامی که فردی که تراکئوستومی انجام می‌دهد، نمی‌تواند مثل گذشته صحبت کند. بسیاری از افراد می‌توانند با پوشاندن دهانه لوله تراکئوستومی خود با انگشت، صحبت کنند. پرستار به بیماران یاد می‌دهد که چگونه این کار را انجام دهند:

• هنگام تراکئوستومی همیشه از راه هوایی خود محافظت کنید. 
• خود را زیر آب غوطه‌ور نکنید (مانند وان حمام یا استخر). 
• در حالی که لوله تراکئوستومی در جای خود قرار دارد شنا نکنید. 
• پس از برداشتن لوله، تا زمانی که تراکئوستومی به طور کامل بسته نشد، شنا نکنید. 
• هنگام دوش گرفتن از اسپری یا پاشیدن مستقیم آب به داخل تراکئوستومی خودداری کنید. آب را طوری هدایت کنید که به زیر گردن بریزد. 
• همچنین استفاده از مرطوب کننده هنگام تراکئوستومی به خصوص در شب بسیار مهم است. این امر به شل نگه داشتن ترشحات کمک می‌کند تا لوله تراکئوستومی را مسدود نکند. 

مراقبت از تراکئوستومی

زمانی که بیمار در بیمارستان است، پرستار به او یاد می‌دهد که چگونه از تراکئوستومی خود مراقبت کند. اقدامات مراقبتی عبارت‌اند از: 

• لوله تراکئوستومی خود را ساکشن کنید. این کار ترشحات را از راه هوایی پاک می‌کند تا راحت‌تر نفس بکشید. 
• کاتتر ساکشن را تمیز کنید، این کار برای جلوگیری از عفونت باید انجام شود. 
• برای پیشگیری از انسداد، کانول داخلی را تعویض کنید. 
• پوست اطراف تراکئوستومی خود را تمیز کنید. 
• مرطوب نگه داشتن هوا برای کسانی که تراکئوستومی دارند بسیار مهم است. 

مراقبت از تراکئوستومی در خانه

اگر بیمار با تراکئوستومی از بیمارستان مرخص شود، باید در خانه از آن مراقبت کند. قبل از ترخیص از بیمارستان، لوازم مورد نیاز را دریافت خواهید کرد. همچنین میتوان از یک پرستار برای کمک به بیمار در خانه کمک گرفت. مرکز مهر درمان خدمات مربوط به تراکئوستومی در منزل را ارائه می‌دهد. برای استفاده از این خدمات می‌توانید به وبسایت مهر درمان مراجعه کنید و یا با شماره ۰۹۰۵۸۰۰۸۰۰۶ تماس بگیرید. 

پرستار به شما خواهد گفت هر چند وقت یکبار این کار را انجام دهید. وسایل مورد نیاز برای مراقبت از تراکئوستومی عبارت‌اند از: 

• دستگاه مکنده با لوله پلاستیکی
• کاتتر ساکشن
• آینه
• کاسه یا ظرف بزرگ پر از آب
• ۲ تا ۴ پد گاز استریل
• یک پارچه تمیز و خشک یا دستمال کاغذی

تمیز کردن تراکئوستومی

• می‌توانید از آینه‌ای استفاده کنید که به دیوار آویزان شده یا روی یک سطح قرار دارد. 
• دست‌های خود را با آب و صابون یا ضدعفونی کننده الکلی به خوبی تمیز کنید. 
• کاتتر ساکشن را به لوله پلاستیکی دستگاه ساکشن وصل کنید. 
• آینه را طوری قرار دهید که بتوانید دهانه لوله تراکئوستومی خود را ببینید. 
• دستگاه مکنده را روشن کنید. 
• کاتتر ساکشن را بین انگشت شست و اشاره‌گر خود فشار دهید تا مکش مسدود شود. 
• برای بیرون آوردن ترشحات عمیق سرفه کنید. 
• کاتتر ساکشن را با فشار نگه دارید. آن را حدود ۸ تا ۱۳ سانتی متر در لوله تراکئوستومی خود قرار دهید. 
• برای شروع ساکشن، کاتتر ساکشن را باز کنید، آن را بیش از ۱۰ ثانیه در نای خود نگه ندارید. نگه داشتن بیش از حد آن می‌تواند باعث تنگی نفس شود. 
• با استفاده از یک حرکت چرخشی، کاتتر ساکشن را به آرامی از تراکئوستومی خود بیرون بکشید. چرخاندن کاتتر به آن کمک می‌کند تا ترشحات را در تمام طرف‌های نای و لوله تراکئوستومی بمکد. 
• ترشحات بیرونی کاتتر ساکشن را با گاز خشک پاک کنید. 
• ترشحات داخل کاتتر ساکشن را با مکش آب از طریق آن بشویید. 
• اگر احساس می‌کنید ترشحات بیشتری دارید که باید دفع شوند، این مراحل را تکرار کنید. اگر لازم است ساکشن را بیش از ۲ یا ۳ بار تکرار کنید، قبل از شروع مجدد چند دقیقه صبر کنید. 

اقدامات پس از تمیز کردن تراکئوستومی

• از تمیز بودن کاتتر ساکشن و لوله پلاستیکی اطمینان حاصل کنید. بیرون آن را بشویید و پاک کنید و آب را از داخل آن خارج کنید تا در صورت نیاز تمیز شوند. 
• کاتتر ساکشن را از لوله پلاستیکی دستگاه ساکشن جدا کنید. 
• کاتتر ساکشن را روی پارچه خشک یا حوله کاغذی قرار دهید. 
• ترشحات داخل دستگاه ساکشن را در سرویس بهداشتی تخلیه کنید. آن‌ها را در سینک یا روشویی خالی نکنید. آن‌ها می‌توانند مجرای فاضلاب را مسدود کنند. در مورد خدمات ساکشن بیشتر بدانید.
• هنگامی که در خانه هستید، کاتتر ساکشن را یک بار در هفته یا بیشتر در صورت کثیف بودن یا گرفتگی تعویض کنید. 
• قوطی دستگاه مکنده را در صورت نیاز با آب و صابون تمیز کنید. 
• نحوه تعویض کانول داخلی و تمیز کردن پوست اطراف تراکئوستومی
• کانول داخلی خود را به طور منظم، حداقل ۳ بار در روز خارج کرده و بررسی کنید. آن را ۲ بار در روز تغییر دهید: یک بار در صبح و یک بار در شب. اگر می‌بینید که ترشحات داخل آن جمع شده است، زودتر آن را عوض کنید. 
• سعی کنید کانولای داخلی خود را بیش از ۲ بار در روز عوض نکنید. اگر به طور مرتب نیاز به تعویض کانول داخلی خود بیشتر از ۲ بار در روز دارید، با تیم پزشکی خود تماس بگیرید تا به آن‌ها اطلاع دهید. 

وسایل مورد نیاز

• یک کانول داخلی جدید
• ۴ تا ۶ سواب پنبه‌ای (یا به تعداد مورد نیاز) 
• آینه

اقدامات برای تعویض تراکئوستومی

• می‌توانید از آینه‌ای استفاده کنید که به دیوار آویزان شده یا روی یک سطح قرار دارد. 
• دست‌های خود را با آب و صابون یا ضدعفونی کننده الکلی به خوبی تمیز کنید. 
• جلوی آینه بایستید یا بنشینید. 
• کانول خارجی را با یک دست در جای خود نگه دارید. قفل کانول داخلی را با فشار دادن ملایم زبانه پینچ با دست دیگر خود باز کنید. 
• کانول داخلی را بیرون بکشید و آن را دور بیندازید. کانول داخلی را بیش از چند دقیقه بیرون از لوله تراکئوستومی خود رها نکنید. 
• کانول جدید را بردارید، زبانه پینچ را به آرامی فشار دهید و آن را داخل کانول بیرونی بچرخانید. کانکتور زبانه پینچ را هنگامی که به طور ایمن روی دو طرف لبه رابط قفل شد، رها کنید. 
• پوست اطراف لوله تراکئوستومی خود را به آرامی با سواب‌های پنبه‌ای مرطوب تمیز کنید. 

برداشتن لوله تراکئوستومی

پزشک، لوله تراکئوستومی را در زمانی که بیمار دیگر به آن نیاز ندارد خارج می‌کند. بیمار هنگام بیرون آوردن آن هیچ دردی احساس نخواهد کرد، نیازی به جراحی نخواهد داشت و سوراخ به خودی خود بسته می‌شود و نیازی به بخیه نیست. 

قبل از برداشتن لوله تراکئوستومی، یک کلاهک روی کانول داخلی قرار می‌گیرد. کلاهک تراکئوستومی را مسدود می‌کند، بنابراین بیمار به طور طبیعی نفس می‌کشد. درپوش باید حداقل به مدت ۲۴ ساعت در جای خود بماند. اگر بیمار بتواند به طور طبیعی با آن نفس بکشد، پزشک لوله تراکئوستومی او را برمی دارد و یک پانسمان (بانداژ) روی محل تراکئوستومی می‌گذارد. 

نکته مهم: اگر مشکل تنفسی دارید فورا کانول داخلی را بردارید. اگر تنفس راحت‌تر شود، احتمالاً کانول‌های داخلی مسدود شده است. آن را بررسی کنید و در صورت نیاز آن را با یک کانول جدید جایگزین کنید. اگر تنفستان بهتر نشد فوراً با اورژانس تماس بگیرید یا به نزدیکترین اورژانس بروید. اگر تمام لوله تراکئوستومی به طور تصادفی برداشته شد، نترسید. تراکئوستومی معمولا ساعت‌ها تا روزها باز می‌ماند. 

کلام پایانی 

مراقبت از تراکئوستومی یک کار مستمر و حیاتی است که با دقت و تعهد انجام می‌پذیرد. آگاهی و حساسیت نسبت به نگهداری از این ابزار پزشکی، ضامن سلامت و راحتی بیماران است. ارتقاء کیفیت زندگی بیماران و طولانی کردن عمر دستگاه تراکئوستومی، با رعایت اصول بهداشتی و پیروی از دستورالعمل‌های پزشکی، به دست می‌آید. در این مقاله به صورت کامل تمام مسائل مربوط به آن را بررسی کردیم. 

سوالات متداول