اختلال بلع در سالمندان

ممکن است هنگام غذا خوردن، غذا در گلو گیر کرده و باعث احساس خفگی شود یا غذاهای مایع به پهلو رفته و باعث سرفه یا رفلکس شود. چنین اتفاقاتی در سالمندانی که دچار اختلال بلع هستند، مشاهده می‌شود. در این بخش به توضیح علت و نحوه مراقبت از اختلال بلع در سالمندان میپردزایم. باما همراه باشید.

علل اختلال بلع در سالمندان چیست؟

دیسفاژی، نام علمی اختلال بلع است و این اصطلاح به مشکل در بلع اشاره دارد که مانع از رسیدن غذا و همچنین داروها به معده می شود. در افراد مسن، علاوه بر اینکه امکان دارد ناشی از یک بیماری باشد ، می تواند به سادگی بیانی از روند بدتر شدن طبیعی یا همان پیر شدن باشد که بر عملکرد بلع در اکثر افراد بالای 60 سال تأثیر می گذارد، درست مانند آنچه برای بینایی و شنوایی اتفاق می افتد.

زمانی که این اختلال با فرکانس خاصی رخ می دهد، بهتر است با پزشک خود تماس بگیرید تا بتوانید علل آن را بررسی کنید. دیسفاژی علاوه بر افزایش سن، می تواند با آسیب شناسی های عصبی مانند سکته مغزی، پارکینسون، زوال عقل و همچنین به بیماری های سرطانی مانند تومورهای سر و گردن مرتبط باشد. گاهی اوقات، این مشکل در بلع می تواند به دلیل کاهش تولید بزاق (خشکی دهان) به عنوان عارضه جانبی برخی داروها مانند داروهای ضد افسردگی، ضد روان پریشی و داروهای اعصاب باشد.

چگونه می توان اختلال بلع در سالمندان را زود تشخیص داد؟

اولین زنگ خطر با ظهور سرفه در طول وعده های غذایی، به ویژه هنگام خوردن غذاهایی با قوام مضاعف مانند مینسترون، پاستا در آبگوشت، بیسکویت در شیر و همچنین هنگام نوشیدن نشان داده می شود. اما علائم دیگری مانند احساس خفگی، وجود باقیمانده غذا در دهان، بروز گرفتگی یا غرغر صدا، تولید بیش از حد بزاق، مقداری تب و کاهش وزن را نیز نباید نادیده گرفت.

واضح است که اگر این اختلال به سرعت تشخیص داده نشود، ممکن است عواقب مهمی مانند سوءتغذیه کالری-پروتئین و کم آبی بدن و همچنین ذات الریه خطرناک  به دلیل عبور غذا در مجرای تنفسی وجود داشته باشد.

اولین ابزار غربالگری، برای تشخیص زودهنگام خطر اختلال بلع در سالمندان ، توسط یک پرسشنامه (EAT 10) متشکل از 10 سوال ارائه می شود که می تواند توسط خود یا یکی از اعضای خانواده پر شود و سپس برای پزشک عمومی آورده شود. 

برای ارزیابی صحیح علامت و برای یک بررسی تشخیصی عمیق، می توان با پرسنل متخصص که توسط گفتار درمانگران، فیزیاتیست ها، متخصصان صدا و گوش حلق و بینی نمایندگی می شوند، تماس گرفت.

نحوه غذا خوردن برای سالمندان دارای اختلال بلع

در صورت وجود مشکلات بلع، وعده‌های غذایی باید بر اساس ویژگی‌های رئولوژیکی غذا (قوم، لغزنده، انسجام، همگنی) بر اساس نشانه‌های ارزیابی‌های تخصصی، به‌ویژه صدا درمانی/گفتار درمانی، تهیه شود تا ایمنی بیمار تضمین شود. جلوگیری از ورود غذا به دستگاه تنفسی با مراجعه به سند استاندارد بین المللی IDDSI، بسته به مورد می‌توان از دو نوع رژیم غذایی استفاده کرد:

غذاهای نرم

مناسب برای کسانی که دارای خفیف‌ترین شکل این اختلال هستند، رژیمی است که از غذاهای نرم تشکیل شده است که می‌توان آن‌ها را خرد کرد و به قطعات کوچک تبدیل کرد که نیاز به جویدن کمی دارند. منو ممکن است شامل: برنج نرم، ماکارونی یا با فرمت کوچک خوب پخته شده، گوشت چرخ کرده خوب پخته شده، املت، پنیرهای تازه، سبزیجات پخته شده بدون رشته نیز به شکل فلان، میوه پخته یا بسیار رسیده بدون پوست و دانه باشد و به طور کل هر غذایی که خشک و سفت نباشد.

 غذاهای نیمه مایع یا پوره

مناسب برای کسانی که جدی ترین شکل این اختلال را دارند، این یک رژیم غذایی مایع، همگن و پوره است که نیازی به جویدن ندارد. معمولاً با قاشق و در برخی موارد با چنگال نیز مصرف می شود. می توانید روی میز بیاورید: بلغور غلیظ، غلات خامه ای، پنیرهای خامه ای، پوره سیب زمینی، پوره سبزیجات، پوره میوه بدون پوست و دانه، موس های شور و شیرین، انواع سوپ و آشی که مواد داخل آنها پوره شده باشند و به طور کل هر غذایی که شکل خمیری یا مایع داشته باشد.

همچنین باید تاکید کرد که رژیم های غذایی اصلاح شده ممکن است برای پوشش نیازهای کالری-پروتئین و مهم‌تر از همه ویتامین ها، نمک های معدنی و فیبر ناکافی باشند. با این حال، می‌توان مکمل‌های پودری را برای افزودن به غذاهای نیمه مایع یا پوره قرار داد یا از غذاهای پودری برای بازسازی، پودینگ‌های غنی‌شده یا کرم‌هایی با ترکیب شناخته شده‌ای که توسط صنعت عرضه می‌شود، استفاده کرد.

بنابراین لازم است تدوین برنامه غذایی توسط یک تیم متخصص متشکل از متخصصین (متخصص تغذیه و رژیم درمانی) انجام شود تا پیشگیری از کمبودهای تغذیه ای و همچنین ایمنی بلع تضمین شود.

چگونه می توان به سالمندی که اخلال بلع دارد، غذا داد؟

هنگام کمک به فرد مبتلا به دیسفاژی ، رعایت برخی اقدامات احتیاطی مهم است :

1. با صاف نشستن، با تکیه گاه راحت برای ساعد و پاهایش روی زمین، به او غذا دهید. اگر نمی توان این وضعیت را در نظر گرفت و فرد در رختخواب است، باید تنه را تا حد امکان بالا بیاورید، حتی از بیش از یک بالش برای حمایت از پشت استفاده کنید.
2. سر یا گردن را بر اساس مرحله نقص در بلع، در موقعیت های مختلف قرار دهید تا مسیر قورت دادن غذا تسهیل شود.
3. غذا را در محیطی آرام و پر نور مصرف کنید.
4. به سالمند کمک کنید تا آهسته غذا بخورد و حجم توصیه شده برای هر لقمه را رعایت کنید و اگر لقمه قبلی به طور کامل بلعیده نشده بود، لقمه دوم را به او ندهید (به باقیمانده غذا در دهان توجه کنید).
5. بهتر از بین هر چند لقمه، از او بخواهید تا کمی سرف کند. سرفه های داوطلبانه در فواصل منظم انجام شود تا راه های هوایی فوقانی از هر گونه باقیمانده غذا آزاد شود.
6. از او بخواهید در حین مصرف غذا تا با حرکت دادن سر به سمت بالا، موقعیت خود را تغییر دهد.
7. از صحبت کردن سالمند در حین غذا، تماشای تلویزیون و هر اقدامی که باعث حواس پرتی او شود، جلوگیری کنید.

مراقبت از اختلال بلع در سالمندان

یکی از مواردی که درصورت نگهداری از سالمند با آن مواجه هستیم، اختلال بلع است و البته این تنها سختی کار نیست. مراقبت از سالمندان بخش‌های مختلفی دارد و بعضا یک کار شبانه روزی به حساب می‌آید. جهت اینکه بتوانیم در این امر تسهیلاتی داشته باشیم، می‌توان از خدمات از اعزام مراقب به منزل استفاده کنید که غذا پختن و غذا دادن به سالمندان نیز در لیست خدمات ان‌ها است.  در صورت وضعیت حاد سالمند عزیز، از خدمات اعزام پرستار به منزل مهر درمان استفاده کنید.