سنگ کلیه : انواع و درمان آن!

کلیه‌ها دو عضوی هستند که به سیستم ادراری تعلق دارند که در ناحیه خلفی حفره شکمی تقریباً در سطح دنده دوازدهم قرار دارند. شکل آن دقیقاً با لوبیا مقایسه می‌شود. وظیفه اصلی کلیه‌ها تولید ادرار، فیلتر کردن خون از مواد زائد یا اضافی است. از هر کلیه یک لوله نازک به نام حالب خارج می‌شود که ادرار را حمل می‌کند. دو حالب، راست و چپ، محتویات خود را در اندامی توخالی به نام مثانه می‌ریزند که ادرار را بین دفعات ادرار جمع می‌کند. با عملی به نام ادرار، مثانه خالی می‌شود و ادرار از طریق یک لوله منفرد متصل به مثانه و به نام مجرای ادرار به بیرون خارج می‌شود. از این فرض، می‌توان فهمید که سنگ کلیه نتیجه از دست دادن تعادل بین مواد مختلف موجود در ادرار است.

سنگ کلیه چیست؟

سنگ کلیه زمانی ایجاد می‌شود که غلظت نمک‌های لیتوژنیک (کلسیم، اسید اوریک، اگزالات) در ادرار افزایش یابد و اولین کریستال‌ها را تشکیل دهد که سپس با تجمع با یکدیگر، سنگ واقعی را تشکیل می‌دهند. سنگ کلیه مشکلی است که 5 تا 10 درصد از جمعیت را تحت تأثیر قرار می‌دهد و روند رو به رشدی در دهه‌های اخیر دارد که به دلیل مصرف بیشتر پروتئین‌های حیوانی در رژیم غذایی است. برای جلوگیری از تشکیل آنها، کافی است ادرار را در شرایط اشباع نشده نگه‌دارید، یعنی ادرار باید رقیق شده باشد و از هیدراتاسیون ثابت و جزئی برای دیورز یا افزایش تولید ادرار توسط کلیه ها بیشتر از 2 لیتر اطمینان حاصل کنید.

انواع مختلفی سنگ کلیه وجود دارد. رایج‌ترین آنها توسط نمک‌های کلسیم تشکیل می‌شود، اسید اوریک و استروویت وجود دارد که در نتیجه یک عفونت ادراری خاص ایجاد می‌شود. برای تشخیص نوع سنگ، تجزیه و تحلیل ترکیب سنگ پس از دفع آن از طریق آزمایش شیمیایی یا کریستالوگرافی ضروری است.

علائم سنگ کلیه چیست؟

بارزترین علامت سنگ کلیه، قولنج کلیوی است، یعنی درد شدید در پهلو همراه با استفراغ و بی قراری به دلیل جابجایی سنگ در طول مجاری ادراری. گاهی اوقات ممکن است فقط کمردرد مبهم وجود داشته باشد. احتمال دیگر بروز هماچوری ماکرو یا میکرو حتی بدون علامت، یعنی وجود خون در ادرار است.

انجام آزمایش خون و ادرار برای شناسایی عوامل خطر متابولیک توصیه می‌شود. سپس انجام بررسی‌های رادیولوژیکی مانند سونوگرافی مجاری ادراری و یا سی‌تی‌اسکن شکم بدون حاجب بسیار مهم است. همچنین، حتی کمردرد نیز می‌تواند یک علامت هشدار دهنده باشد.

ترکیب و طبقه بندی سنگ‌های کلیه

سنگ کلیه می‌تواند از اجزای مختلف ادراری، تشکیل شده باشد. به طور خاص، سنگ کلیه می‌تواند منشا کلسیمی، مخلوط، اوری، عفونی یا کیستیک داشته باشد. شایع‌ترین شرایط شامل تشکیل سنگ کلیه کلسیمی است. بنابراین، تشکیل آنها از تجمع اگزالات کلسیم و فسفات کلسیم ناشی می‌شود. با این حال، مقادیر بیش از حد اسید اوریک نیز می‌تواند سنگ کلیه ایجاد کند. این نوع سنگ معمولاً در زمینه هیپراوریسمی، در بیماران مبتلا به نقرس یا یک بیماری بدخیم خون دیده می‌شود.

از سوی دیگر، سنگ‌های ساخته شده از اسید آمینه، سیستین، بسیار نادرتر هستند. سنگ کلیه باعث ایجاد نقص در انتقال برخی از اسیدهای آمینه از جمله سیستین در کلیه و روده می‌شود. نه تنها مقدار زیاد مواد ادراری که به تازگی دیده شده است می‌تواند به تشکیل سنگ کلیه کمک کند، بلکه کمبود مواد دیگری مانند اسید سیتریک نیز که در شرایط عادی به طور موثری با رسوب و تبلور نمک‌ها مقابله می‌کند.

درمان سنگ کلیه

درمان رایج برای همه سنگ‌ها شامل رقیق کردن ادرار است. نوشیدن مایعات زیاد، آب زیاد، به خصوص آب‌های معدنی خوب است. مطالعاتی وجود دارد که این را تأیید می‌کند. داشتن هیدراتاسیون روزانه معادل یا بیشتر از 2 لیتر، عود سنگ کلیه را محدود می‌کند، که برای این نوع آسیب شناسی مکرر است. نکته دیگر مصرف نمک و پروتئین‌های حیوانی مانند گوشت، ماهی و تخم‌مرغ را به میزان قابل توجهی کاهش دهید. برخلاف آنچه تا چند سال پیش تصور می‌شد، رژیم غذایی باید دارای کلسیم طبیعی باشد. یعنی غذاهایی مانند شیر، پنیر و ماست را ممنوع نکنیم. در برخی موارد، این می‌تواند مشکلات اسکلتی عمده‌ای ایجاد کند، به خصوص اگر بیمار دارای سطوح بالایی از پراکندگی کلسیم در ادرار باشد. در برخی موارد، در واقع، سنگ و پوکی استخوان می‌توانند با هم ارتباط داشته باشند.

چه داروهایی برای درمان سنگ‌کلیه مفید است؟

درمان قولنج و سنگ کلیوی مبتنی بر تجویز داروهای ضداسپاسم و داروهای ضددرد برای تسکین درد است. NSAIDها به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند. استفاده از داروهای ضداسپاسم باید به مواردی محدود شود که پیشرفت سنگ، به دلیل اندازه و مورفولوژی آن، بسیار سخت به نظر می‌رسد. به رژیم غذایی خود نیز توجه کنید، زیرا ترکیب ادرار با رژیم غذایی ارتباط مستقیم دارد. برنامه غذایی باید توسط یک متخصص رژیم غذایی برنامه ریزی شود و با نوع سنگی که بیمار در معرض آن قرار دارد تطبیق داده شود. در واقع، جنبه‌های زیادی وجود دارد که باید در نظر گرفته شود.