مصرف داروها در سالمندان
این مقاله توسط پزشکان متخصص مهر درمان بازبینی و تایید شده است .
مصرف داروها در سالمندان یک امر عادی اما مهم است چرا که به طور مستقیم روی زندگی، روحیات و سلامتی آنها تأثیر می‌گذارد. متأسفانه اکثر سالمندان داروهای خود را به‌درستی مصرف نمی‌کنند و یا داروهای اشتباهی استفاده می‌کنند. اما چگونه می‌توان از چنین مواردی جلوگیری کرد؟ چه‌کار کنیم که سالمندان داروهای خود را سروقت بخورند و در استفاده آنها اشتباه نکنند؟ با ما همراه باشید تا پاسخ این پرسش‌های مهم را دریابید.
مشکلات ناشی از مصرف داروها در سالمندان
مصرف زیاد داروها در سالمندان، عمدتاً به دلیل انواع بیماری‌های و دریافت نسخه متعدد است که می‌تواند نه‌تنها خاصیت درمانی دارو را خنثی کند؛ بلکه باعث بروز عوارض جانبی شود. برخی از مهم‌ترین مشکلات مصرف داروها در سالمندان، عبارتند از:
افزایش عوارض جانبی
اگرچه ضعف، خستگی، تاری دید و سرگیجه به‌عنوان علائمی که اغلب به‌عنوان علائم ثانویه به واکنش‌های نامطلوب مشاهده می‌شوند، شناسایی شده‌اند، اما از آنجایی که 10 درصد از پذیرش‌های سالمندان در بیمارستان را عوارض دارویی تشکیل می‌دهند، یک مشکل مهم سلامتی هستند.
با گذشت عمر، بدن دستخوش یک سری تغییرات می‌شود که باعث می‌شود اثربخشی و عوارض داروها در سالمندان متفاوت باشد.
در عین حال، داروهایی که بیشترین تجویز را دارند، مانند دیورتیک‌ها، ملین‌ها، عوامل قلبی عروقی، مسکن‌ها و داروهای روان‌گردان، خود اثرات نامطلوب و تداخلات قابل توجهی با سایر داروها ایجاد می‌کنند.
سن باعث افزایش رسوبات چربی بدن و کاهش آب و توده عضلانی می‌شود. در نتیجه، داروهای محلول در چربی مانند دیازپام، می‌توانند انباشته شده و اثرات خود را طولانی‌تر کنند. برعکس، محلول‌های آب، در مورد الکل یا دیگوکسین، به دلیل کاهش آب بدن، غلظت پلاسمایی خود را افزایش می‌دهند. کاهش فیزیولوژیکی آلبومین سرم باعث افزایش مقادیر گردش خون آنهایی می‌شود که به پروتئین‌ها متصل می‌شوند.
افزایش تداخلات دارویی
بیشترین تعداد تداخلات مستقیماً به تعداد داروها مربوط می‌شود و در سالمندانی که از چندین بیماری متعدد رنج می‌برند، بالای 60 سال سن دارند و مصرف 2 دارو یا بیشتر را به صورت روزانه دارند، فراوان‌تر است. بنزودیازپین‌ها بیشترین گروه موردمطالعه هستند. استفاده از داروهای طولانی مدت در افراد مسن، به ویژه افراد مسن، نامناسب تلقی می‌شود، زیرا اثرات نامطلوب و تداخلات متعددی وجود دارد. داروهای کوتاه اثر مانند تمازپام و داروهای ضد روان‌پریشی نیز با افزایش خطر شکستگی استخوان، همراه هستند.
عدم رعایت نسخه‌ها
در بیماران سالمندی که در جامعه زندگی می‌کنند، پیروی ضعیف از نسخه‌ها اغلب عاملی است که درمان را به خطر می‌اندازد. به نظر می‌رسد خطاهای مصرف دارو به تعداد داروهای مصرف شده، پیچیدگی رژیم‌های دارویی، توانایی خواندن بروشورها و دشواری باز کردن بسته‌ها مربوط باشد.
خوددرمانی
سالمندان ترجیح می‌دهند خود را با داروها یا درمان‌های خانگی نسبت به درمان‌های پزشکی، به‌ویژه درمان‌هایی که شامل تغییر سبک زندگی هستند، معالجه کنند. این الگوی رفتاری نشان‌دهنده وجود شیوع بالای بیماری‌های مزمن و تمایل به نسبت‌دادن علائم به پیامدهای اجتناب‌ناپذیر سن است. آنها تمایل دارند، آن ناراحتی‌هایی را که باعث درد یا ناراحتی کمی برای آنها می‌شود، نادیده بگیرند.
تجویز بیش از حد
مطالعات بیماران، نشان‌دهنده استفاده نادرست از مهارکننده‌های H2 و آنتی‌بیوتیک‌ها و استفاده کم از مسکن‌ها در بیماران سرطانی و همچنین عدم تشخیص افسردگی است.
علاوه بر آن اکثر سالمندان در هنگام مراجعه به پزشک درمورد داروهای مصرفی خود توضیح دقیق نمی‌دهند؛ به همین علت ممکن است یک یا دو داروهای مشابه را از چند متخصص متفاوت دریافت کنند و همه را نیز مصرف کنند.
به طور مثال ممکن است قرص‌های آرام‌بخش را از دو پزشک متفاوت دریافت کنند و هر دو را مصرف کنند که باعث افزایش ساعات خواب، بی‌حالی و سایر مشکلات شود.
چگونه مشکلات ناشی از مصرف داروها در سالمندان را کاهش دهیم؟
برخی از اقدامات به شما کمک می‌کنند که اثرات نامطلوب ناشی از داروها را کاهش دهید. برخی از مهم‌ترین موارد آنها عبارتند از:
- برای هر علامت یا شکایتی به مصرف فوری دارو فکر نکنید.
- هنگام مراجعه به پزشک برای معاینه تمام داروهایی را که استفاده می‌کنید با خود بیاورید.
- حتماً داروهایی را که در حال حاضر استفاده می‌کنید به پزشک خود نشان دهید.
- اگر سیگار، الکل و نوشیدنی‌های کافئین‌دار مصرف می‌کنید به پزشک خود اطلاع دهید.
- تا حد امکان از دارو کمتر استفاده کنید و فقط داروهای تجویزی خود را مصرف کنید.
- داروی خود را با دوز توصیه شده توسط پزشک مصرف کنید و سعی کنید از طرح درمانی پیروی کنید.
- اگر مشکل یا سؤالی دارید، حتماً آنها را به پزشک خود اطلاع دهید.
- حتماً پزشک خود را در مورد عوارض جانبی مربوط به داروهایی که استفاده می‌کنید، مطلع کنید.
- اگر در مصرف دارو با مشکل مواجه شدید (مثلاً مشکل در باز کردن درب جعبه دارو، مشکل در بلع دارو، مخلوط‌کردن قرص‌های هم رنگ) به پزشک خود اطلاع دهید.
- تقویم خود را علامت بزنید تا جزئیات مصرف دارو را به‌خاطر بسپارید.
- اگر قصد استفاده از داروهای طب سنتی را دارید، مراقب باشید و با پزشک خود مشورت کنید.
خدمات تلفیق دارویی برای کمک به سالمندان
با وجود رعایت موارد بالا بازهم احتمال اینکه دارویی بدون علت، با عوارض بالا و تکراری در بین داروهای سالمندان باشد. برای جلوگیری از هرگونه خطای احتمالی، می‌توانید از خدمات تلفیق دارویی استفاده کنید. خدمات تلفیق دارویی به این معنی است که تمامی نسخه‌های سالمند شما، به همراه داروهای حال حاضر و تمام داروهایی که قبلاً مصرف کرده و وضعیت سلامتی آنها مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. در نهایت داروهای اضافی حذف شده و یا یک دارو جایگزین چند دارو خواهد شد. در نتیجه تعداد داروی کمتر، با اثربخشی بهتر و کاهش عوارض جانبی برای سالمندان تنظیم خواهد شد.
اگر تمایل به دریافت خدمات تلفیق دارویی دارید، می‌توانید از طریق مرکز مهر درمان اقدام کرده و از طریق بخش ارتباط با ما نوبت خود را ثبت کرده و پرسش‌های خود را در این حیطه از کارشناسان ما بپرسید. همچنین جهت کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید بخش تلفیق دارویی را مطالعه فرمایید.
با سالمندی که از مصرف دارو امتناع می‌کنند، چگونه رفتار کنیم؟
مراقبت از یک سالمند آسان نیست. خواه عضو خانواده، دوست یا پرستار باشید، انجام این وظیفه اغلب طاقت‌فرسا است. همه افراد سالمند از زوال عقل رنج نمی‌برند، اما طبق آمار‌های اخیر، تعداد زیادی از افرادی که سن ۸۰ سالگی را پشت سر می‌گذارند، مشکلات مربوط به میل به مصرف مواد مخدر را تجربه می‌کنند. با تعمیم وضعیت، سالمندان به دو دسته کلان تقسیم می‌شوند:
- کسانی که پیش از حد نگران سلامتی خود هستند و در نتیجه از هر دارویی استفاده می‌کنند.
- کسانی که نمی‌خواهند تحت درمان قرار گیرند و در نتیجه دارو مصرف نمی‌کنند.
گروه اول، شامل سالمندانی است که بیش از حد مراقب سلامتی خود و مصرف دارو هستند، به‌طوری‌که حتی زمانی که از وضعیت غیرخطرناکی بودن آن آگاه باشند، بیش از حد لازم به کمک پزشکی نیاز دارند. به‌عنوان‌مثال، این مورد در مورد کسانی است که به دلیل سردرد یا درد در پا، خود را به بیماری‌های پایانی یا نگران‌کننده‌ای مانند سرطان تشخیص می‌دهند.
اما در گروه دوم، افراد مسنی را داریم که حتی زمانی که می‌دانند به کمک نیاز دارند، از درمان خودداری می‌کنند و وانمود می‌کنند که نیاز به چیزی ندارند.
نکات مفید برای دادن دارو به سالمندانی که داروهای خود را نمی‌خورند:
اولین کاری که باید انجام دهید، این است که از پزشک یا داروساز خود بپرسید که آیا فرمول‌های جایگزین به شکل مایع یا ژل وجود دارد یا خیر. معمولاً در مقایسه با قرص‌ها، فرمول‌های مایع بیشتر مورد استقبال قرار می‌گیرند و تجویز آن آسان‌تر است. همچنین پنهان‌کردن آنها در غذا راحت‌تر است.
هنگامی که سالمند از مصرف داروها امتناع می‌کند، قبل از عصبانیت یا اصرار، محیط اطراف او را تجزیه‌وتحلیل کنید. آیا افراد دیگری در اتاق هستند؟ آیا محیط آرام است یا آشفته؟ آنها دو عامل مهم هستند. در مورد اول، آزمودنی ممکن است در مصرف داروها احساس شرم یا تحقیر کند، در مورد دوم، صدا‌ها می‌تواند او را گیج کند.
همچنین ارتباط مؤثر شما با سالمندان در مصرف دارو و حرف‌شنوی آنها از شما رابطه مستقیم دارد. بهتر است رفتار متناسب داشته باشید و از فرد محبوب خانواده بخواهید تا دارو را به فرد سالمند بدهد.
البته تمامی این موارد به طور خودکار توسط مراقب در منزل رعایت می‌شود، چرا که این افراد به طور کامل به روحیات سالمندان واقف هستند و تجربه کافی در برخورد با سالمندان را دارند.
برای اینکه مصرف داروها در سالمندان را فراموش نشود، فقط چند احتیاط ساده را رعایت کنید:
همان‌طور که گفتیم با افزایش سن، تعداد داروهایی که مصرف می‌کنیم نیز افزایش می‌یابد. پلی تراپی، یعنی مصرف چندین دارو که برای دنبال‌کردن بیش از یک درمان ضروری است، شرایطی است که برای بسیاری از افراد مسن رایج است: طبق برخی برآورد‌ها، از هر ۱۰ سال بالای ۶۵ سال، یک نفر حتی بیش از ۱۰ دارو در روز مصرف می‌کند.
بنابراین، بدیهی است که یکی از بزرگ‌ترین خطرات در آن سن، مصرف اشتباه داروها یا حتی بیشتر اوقات فراموش‌کردن کامل آنها است. پس چگونه می‌توانید به پدربزرگ خود کمک کنید تا درمان‌ها را به‌درستی دنبال کند و تمام داروهای لازم برای رفاه او را مصرف کند؟ در ادامه نکاتی را به شما پیشنهاد می‌دهیم.
۱. مقدار مصرف را روی بسته بنویسید.
۲. نسخه پزشکی را در نقطه‌ای از خانه (یخچال، انباری) بگذارید که به‌وضوح قابل‌مشاهده است (یخچال، انباری) یا جزئیات را روی تخته یادداشت کنید.
۳. تنظیم یک یادآوری تلفن همراه می‌تواند برای آنها بسیار مفید باشد. یک ساعت زنگ‌دار با زمان صحیح مصرف دارو یادآور خوبی است.
۴. دارو را با اقدامات روزانه مانند مسواک‌زدن یا بعد از وعده‌های غذایی اصلی ترکیب کنید. مثلاً داروی قرمز را کنار وعده‌غذایی مصرف شود.
۵. یک ریتم مصرف منظم ایجاد کنید. مثلاً به‌محض بیدارشدن از خواب یا چند دقیقه قبل از رفتن به رختخواب، این لحظات مناسب‌ترین لحظات برای سرعت‌بخشیدن به درمان هستند و تکراری را ایجاد می‌کنند که شکستن آن دشوار است.
۶. از یک تقویم استفاده کنید، هر مصرف جدید را با رنگ متفاوت علامت‌گذاری کنید؛ بنابراین قرص‌های مختلف را برجسته کنید و از دو بار مصرف یک محصول خودداری کنید.
۷. از ظروف مخصوص استفاده کنید. در داروخانه می‌توانید جعبه‌های مخصوصی را پیدا کنید که در آن داروهایی را که باید در طول هفته مصرف کنید، قرار دهید. دارو از بسته‌بندی جدا می‌شود که می‌تواند منجر به سردرگمی شود.
نظرات: