انواع سرم تراپی : آنچه لازم است بدانید!
سرم تراپی شامل مایعاتی هستند که از طریق یک لوله IV (داخل وریدی) به وریدهای فرد تزریق می‌شوند. آنها از کم آبی بدن و عدم تعادل الکترولیت جلوگیری می‌کنند یا آن را درمان می‌کنند. البته موارد دیگری نیز وجود دارد که در ادامه به آن اشاره کرده‌ایم. انواع سرم تراپی بسته به علت و نحوه تزریق، از یکدیگر متمایز می‌شوند؛ اما ازآنجایی‌که همگی نوعی تزریق داخل وریدی هستند، باید بسیار آهسته انجام شود تا باعث تغییرات ناگهانی فشار داخل رگ خونی نشود. در ادامه به انواع سرم تراپی از نظر نیاز، نوع مایع و پمپ مورداستفاده می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
چرا از سرم تراپی استفاده میشود؟
آب برای هر سلول بدن ما ضروری است. در واقع بدن ما از حدود 60 درصد آب تشکیل شده است. وقتی آب کافی در بدن خود ندارید، به آن کم آبی می‌گویند. زمانی که فرد دچار کم آبی خطرناکی شود به سرم تراپی نیاز دارد. کم آبی شدید ممکن است زمانی رخ دهد که:
- بیمار هستند (استفراغ و اسهال).
- بیش از حد ورزش کنید یا زمان زیادی را در گرما بدون نوشیدن کافی بگذرانید.
- آسیب یا سوختگی جدی داشته باشید.
- جراحی انجام دهید، به‌خصوص زمانی که برای مدت طولانی خوابیده‌اید یا قادر به خوردن یا نوشیدن نیستید.
البته تمام دلایل استفاده از سرم تراپی مرتبط با کم آبی نیست و ممکن است برای موارد زیر استفاده شود:
- هنگامی که یک اثر سریع دارو (محلول) موردنیاز است.
- زمانی که داروهای تزریقی در سطح گوارشی توسط بدن جذب نمی‌شوند.
- زمانی که دارو به روش‌های دیگر تحریک‌کننده است.
- هنگامی که نیاز به بازیابی یا کنترل حجم خون، تعادل اسید – باز، تعادل الکترولیت یا وضعیت تغذیه باشد.
- مواقعی که بیمار بیهوش است یا همکاری نمی‌کند.
- برای اهداف تشخیصی، زمانی که لازم است تحقیقاتی انجام شود که نیاز به برخی از انواع کنتراست دارند.
انواع سرم تراپی چیست؟
انواع مختلفی از مایعات سرم تراپی وجود دارد. پزشک عمومی شما بسته به اینکه چرا به آنها نیاز دارید، تصمیم می‌گیرد که کدام نوع برای شما مناسب است.
محلول‌های کریستالوئید
اینها رایج‌ترین انواع مایع IV هستند. آنها حاوی مولکول‌های حل شده کوچکی هستند که به‌راحتی از جریان خون به بافت‌ها و سلول‌ها عبور می‌کنند.
کریستالوئیدها از حل کردن کریستال‌هایی مانند نمک‌ها و قندها در آب ایجاد می‌شوند. آنها حاوی پروتئین و سایر املاح با وزن مولکولی بالا نیستند، آنها فقط برای مدت کوتاهی در فضای داخل عروقی باقی می‌مانند و سپس از طریق دیواره مویرگی به بافت‌ها پخش می‌شوند. به دلیل این عمل لازم است به‌ازای هر لیتر ازدست‌دادن خون، 3 لیتر محلول کریستالوئید تجویز شود. نمونه‌هایی از محلول‌های کریستالوئید، عبارتند از:
- محلول فیزیولوژیکی
- رینگر لاکتات
- دکستروز
- سالین (نمکی)
D5W که دکستروز (قند) در آب است اشاره کرد. این نوع مایعات به سرم قندی، نمکی و قندی – نمکی معروف هستند. رینگر لاکتات است که حاوی سدیم، کلرید، پتاسیم، کلسیم و لاکتات است. برای جایگزینی مایعات تهاجمی استفاده میشود. لاکتات رینگر تا حد زیادی در احیای حجم تهاجمی ناشی از ازدست‌دادن خون یا جراحات سوختگی استفاده میشود. البته لاکتات رینگر یک مایع عالی برای جایگزینی مایعات تهاجمی در بسیاری از شرایط بالینی، از جمله سپسیس و پانکراتیت حاد است.
کلوئیدها
آنها حاوی مولکول‌های بزرگی مانند پروتئین هستند که به‌راحتی از غشای مویرگی عبور نمی‌کنند؛ بنابراین کلوئیدها برای مدت طولانی در فضای داخل عروقی باقی می‌مانند. این مولکول‌های بزرگ فشار اسمزی را در فضای داخل عروقی افزایش می‌دهند و در نتیجه مایع را از فضای بین بافتی و داخل سلولی به فضای داخل عروقی عبور می‌دهند. به همین دلیل کلوئیدها اغلب به‌عنوان افزایش‌دهنده حجم خون شناخته می‌شوند. کلوئیدها گران هستند، نیمه‌عمر کوتاهی دارند و به یخچال نیاز دارند. به این دلایل معمولاً در محیط‌های پیش بیمارستانی استفاده نمی‌شوند. نمونه‌هایی از محلول‌های کلوئیدی عبارتند از:
- آلبومین در 5% و 20%
- جایگزین‌های پلاسما
هتاستارچ یک محلول کلوئیدی مصنوعی است که از نظر دارویی به‌عنوان افزایش‌دهنده حجم پلاسما طبقه‌بندی میشود و برای حمایت از فشار و همچنین تأمین الکترولیت‌ها در نظر گرفته شده است. پس از تزریق داخل وریدی، کلوئید نشاسته هیدروکسی اتیل باعث افزایش حجم خون و در نتیجه بهبود گردش خون میشود.
آلبومین فقط در صورت نیاز به محدودیت سدیم یا مواردی از حساسیت به سایر کلوئیدها مورداستفاده قرار می‌گیرد. در واقع، مطالعات بالینی نشان می‌دهد که در صورت شوک هیپوولمیک هموراژیک، آلبومین در مقایسه با کریستالوئیدها نتیجه بیمار را بهبود نمی‌بخشد.
سرم آهن
رایج‌ترین راه برای درمان کمبود آهن، مصرف آهن خوراکی به‌صورت قرص یا مایع است. این برای اکثر افراد مؤثر است و معمولاً ابتدا تجویز میشود. اما برخی از افراد ممکن است نیاز فوری به آهن داشته باشند که به داخل رگ تزریق شود.
انواع سرم تراپی از نظر تنوع پمپ‌های تزریق
پمپ تزریق دستگاهی است که قادر است مایعات را به‌صورت مداوم و دوره‌ای در بدن انسان توزیع کند. پمپ‌ها را می‌توان به دو دسته کلی تقسیم کرد:
- پمپ‌های حجم زیاد
- پمپ‌های حجم کم
اولی‌ها معمولاً برای تغذیه بیمار استفاده می‌شوند؛ زیرا می‌توانند در یک‌زمان با مقدار زیادی ماده کار کنند. برای انجام کار خود اغلب با یک پمپ پریستالتیک همراه هستند. آنها معمولاً از غلتک‌های فشرده‌سازی کنترل شده توسط کامپیوتر استفاده می‌کنند که با فشرده‌سازی یک سیلندر لاستیکی دارو را به بیرون می‌راند. همچنین می‌توانید مجموعه‌ای از لوله‌ها را پیدا کنید که به ترتیب روی سیلندر فشار می‌آورند.
از طرف دیگر پمپ‌های حجم کوچک برای موادی مانند انسولین، هورمون‌ها یا سایر داروها مانند مواد مخدر هستند. اینها از طریق استفاده از یک موتور متصل به رایانه تزریق می‌شوند که پیچی را می‌چرخاند که به‌نوبه‌خود روی پیستون سرنگ فشار می‌آورد. ما به‌صورت شماتیک چهار نوع اصلی پمپ‌های تزریق را که برای اهداف بالینی استفاده می‌شوند، شرح می‌دهیم:
- پمپ پریستالتیک دوار
- پمپ پریستالتیک خطی
- پمپ پلانجر
- پمپ تزریق سرنگ
پمپ پریستالتیک دوار
به طور خاص، یک پمپ پریستالتیک دوار، شامل یک ساختار دوار متشکل از دو یا چند غلتک است که حول محور خود می‌چرخند. در حین حرکت، غلتک‌ها هر بار بخش‌های مجاور کاتتر را مسدود می‌کنند، به‌طوری‌که پس از عبور اولین غلتک، لوله به‌اندازه اولیه خود باز می‌گردد و خلأ و در نتیجه مکش مایع ایجاد می‌کند. به‌این‌ترتیب مایع از لوله به سمت بیمار رانده میشود.
پمپ پریستالتیک خطی
به طور کلی مواد مورداستفاده برای کاتترها در پمپ‌های پریستالتیک (اعم از دوار و خطی) به‌منظور ارائه ترکیبی از استحکام مکانیکی و سازگاری شیمیایی با داروها و محلول‌های مورداستفاده انتخاب می‌شوند. سیلیکون و PVC (پلی‌وینیل کلراید) نمونه‌ای از آنها هستند.
پمپ پلانجر
این دستگاه در دسته پمپ‌های حجمی قرار می‌گیرد که به آنها گفته میشود زیرا بر اساس تغییر حجم داخل یک محفظه برای مکیدن و فشار دادن سیال به بیرون ساخته شده‌اند.
یکی از اجزای مهم در پمپ‌های پلانجر، محفظه گیر انداختن هوا است که ایمنی بیمار را افزایش می‌دهد، زیرا تقریباً به طور کامل احتمال حباب‌های هوا در امتداد کاتتر را از بین می‌برد.
پمپ تزریق سرنگ
در پمپ‌های تزریق سرنگ، سرم تراپی به شیوه معمول انجام میشود. همان مدلی که اغلب در صورت کم آبی یا مسمومیت غذایی برای بیماران مورداستفاده قرار می‌گیرد.
شایع‌ترین عوارض انواع سرم تراپی چیست؟
سرم تراپی بالقوه خطرناک است. مهم است که پرستار به‌عنوان مسئول قراردادن، خارج‌کردن و تأمین دستگاه‌های داخل وریدی، هم در تکنیک‌های مدیریت دستگاه و هم در مدیریت عوارض عمده‌ای مانند خارج‌سازی وریدی انفیلتراسیون، انسداد و اسپاسم آموزش‌دیده باشد. تزریق سرم نباید به‌صورت خودسرانه و بدون تأیید پزشک صورت گیرد. حتی کوچک‌ترین حساسیت یا ناراحتی از سوی بیمار، باید توسط پرستار چک شود.
انجام انواع سرم تراپی بخشی جدایی‌ناپذیر از عملکرد حرفه‌ای پرستاران است
هر نوع دسترسی، محیطی یا مرکزی، سرم تراپی با خطر نسبتاً بالایی از عوارض همراه است. برای کاهش این خطر، نه‌تنها تدوین توصیه‌های استاندارد ضروری است، بلکه ارائه راهنمایی‌های عملی برای کاربرد آنها نیز ضروری است. خدمات پرستار در داخل منزل و بیمارستان فقط به مراقبت از بیمار و مراقبت داخل وریدی محدود نمی‌شود. پرستار همچنین مسئول قراردادن، خارج‌کردن و پرکردن وسایل داخل وریدی مورداستفاده در انفوزیون درمانی است. بسته به اثر سمی که می‌تواند روی رگ‌ها ایجاد کند، یک اصل فعال به این صورت تعریف میشود:
- زمانی که در صورت تخلیه، درد، گرما و التهاب در محل انفوزیون یا در امتداد سیاهرگی که در آن تزریق میشود، ایجاد می‌کند، اما باعث تخریب بافت نمی‌شود، تحریک‌کننده است.
- زمانی که در صورت تخلیه، درد شدید یا طولانی‌مدت، تحریک داخل عروقی، زخم، آسیب سلولی ایجاد می‌کند، تاول‌زا است.
- نکروز کننده، زمانی که آسیب سلولی به نکروز بافتی تبدیل میشود.
- همچنین در مورد واکنش شعله‌ور صحبت میشود، به معنای واکنش موضعی که با ظاهرشدن یک رگ قرمز برجسته در محل تزریق یا در امتداد ورید ظاهر میشود که اغلب با احساس خارش و سوزش همراه است.
زمان بهبودی پس از دریافت مایعات IV چقدر است؟
بسیاری از افراد پس از دریافت مایعات IV نیازی به زمان نقاهت ندارند یا محدودیتی ندارند. البته ممکن است به درمان‌های دیگر یا استراحت بیشتری نیاز داشته باشید. به‌عنوان‌مثال، اگر به دلیل عفونت دچار استفراغ یا اسهال شده‌اید، ممکن است نیاز به مصرف دارو داشته باشید. اگر جراحی کرده‌اید، ممکن است در حین بهبودی محدودیت‌های خاصی داشته باشید.
نظرات: