تشخیص تومور مغزی: انواع روش‌ها + تشخیص در منزل

تشخیص تومور مغزی یکی از مهم‌ترین و حساس‌ترین موضوعات در حوزه پزشکی و بهداشت است. تومورهای مغزی تاثیرات جدی و پیچیده‌ای بر سلامت و کیفیت زندگی افرا می‌گذارند. این نوع تومورها به صورت خوش‌خیم یا بدخیم ظاهر می‌شوند و تشخیص زودهنگام آن‌ها نقش حیاتی در بهبود و افزایش احتمال موفقیت درمان دارد. در این مقاله قصد داریم روش‌های تشخیص تومورهای مغز را به صو کامل بررسی کنیم. برای آشنایی با این روش‌ها تا انتهای مقاله، همراه ما باشید. 

تومور مغزی چیست؟ 

تومورهای مغزی مجموعه‌ای از سلول‌ها هستند که به دلایل مختلف دچار تغییر یا جهش شدند و به صورت غیر قابل کنترل رشد می‌کنند. این تومورها علائمی مانند: سردردهای مزمن، تغییرات در بینایی و شنوایی، مشکلات حافظه و تمرکز و تغییرات در رفتار و شخصیت دارند. با این حال، بسیاری از این علائم با دیگر بیماری‌ها و مشکلات سلامتی مشترک هستند، که این امر تشخیص دقیق و سریع را پیچیده‌تر می‌کند. 

تشخیص تومور مغزی چیست؟ 

تشخیص تومور مغزی به معنی استفاده از روش‌های مختلف و پیشرفته پزشکی برای مشخص کردن وجود تومور در مغز است. پیشرفت‌های اخیر در فناوری‌های پزشکی، مانند تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) و توموگرافی کامپیوتری (CT)، ابزارهای قدرتمندی را در اختیار پزشکان قرار داده‌اند تا بتوانند تومورها را با دقت بیشتری شناسایی کنند. روش‌های مختلف برای تشخیص تومور مغزی، مانند معاینه علائم بالینی، روش‌های تصویربرداری پیشرفته و آزمایش‌های تشخیصی وجود دارند. تشخیص زودهنگام تاثیر زیادی در مدیریت و درمان موفقیت‌آمیز این بیماری دارد. 

چه اقداماتی برای تشخیص تومور مغزی انجام می‌شود؟ 

ما برای تشخیص دقیق، یک سری آزمایش بر اساس علائم، محل و ماهیت تومور و سابقه سلامت شخصی بیمار تجویز می‌کنیم. پزشک مجموعه‌ای از روش‌های تصویربرداری تشخیصی استاندارد و منحصر به فرد را برای هر بیمار برای برنامه‌ریزی درمان مشخص می‌کند. موارد پیچیده سرطان مغز که نیاز به مراقبت چند رشته‌ای دارند، توسط تیم تشخیص تومور مغزی و تیم درمان تومور در جلسات که از قبل با بیمار هماهنگ شده، بررسی می‌شوند. نتایج تمام آزمایش‌های پاتولوژی بافت تومور بررسی می‌شوند و روش‌های درمان مورد بحث قرار می‌گیرند. 

سیستم درجه‌بندی تومور سازمان جهانی بهداشت برای تومورهای مغزی

تومورهای مغز و طناب نخاعی بر اساس نوع سلولی که در آن تشکیل شده‌اند و محل تشکیل تومور برای اولین بار در سیستم عصبی مرکزی نام‌گذاری می‌شوند. در حالی که وسعت یا گسترش بیشتر سرطان‌ها معمولاً بر حسب مراحل توصیف می‌شود، هیچ سیستم مرحله‌بندی استانداردی برای تومورهای مغز و نخاع وجود ندارد. سازمان جهانی بهداشت (WHO) تومورها را بر اساس اینکه چگونه سلول‌های سرطانی زیر میکروسکوپ به نظر می‌رسند و احتمال رشد و گسترش تومور سریع است، درجه‌بندی می‌کند. تومورهای مغزی در مقیاس I تا IV طبقه‌بندی یا درجه‌بندی می‌شوند، با درجه I کم (با رشد آهسته) و IV درجه بالا (به سرعت در حال رشد)، بنابراین درجه‌های مختلف تومور مغزی عبارتند از: 

• درجه I (درجه پایین): تومور به کندی رشد می‌کند، سلول‌هایی دارد که بسیار شبیه سلول‌های طبیعی هستند و به ندرت به بافت‌های مجاور گسترش می‌یابد. اگر تومورهای مغزی درجه یک به طور کامل توسط جراحی برداشته شوند، قابل درمان هستند. 
• درجه II: تومور به آرامی رشد می‌کند، اما احتمال دارد به بافت مجاور گسترش یابند و عود کنند. برخی از تومورها نیز به تومور درجه بالاتر تبدیل می‌شوند. 
• درجه III: تومور به سرعت رشد می‌کند، به احتمال زیاد در بافت مجاور گسترش می‌یابد و سلول‌های تومور بسیار متفاوت از سلول‌های طبیعی به نظر می‌رسند. 
• درجه IV (درجه بالا): تومور خیلی سریع رشد می‌کند و گسترش می‌یابد و سلول‌ها شبیه سلول‌های طبیعی نیستند. تومورهای درجه IV معمولاً قابل درمان نیستند.

تشخیص تومور مغزی با نوار مغزی

نوار مغزی یا الکتروانسفالوگرافی (EEG) یکی از روش‌های تشخیصی است که برای ثبت فعالیت‌های الکتریکی مغز استفاده می‌شود. این روش معمولاً برای ارزیابی شرایطی مانند صرع و اختلالات خواب به کار می‌رود، اما در مواردی نیز می‌تواند به شناسایی تومورهای مغزی کمک کند. نوار مغزی به طور مستقیم تومورهای مغزی را شناسایی نمی‌کند، اما می‌تواند تغییرات غیرطبیعی در فعالیت‌های الکتریکی مغز را نشان دهد که ناشی از وجود تومور هستند.

انواع آزمایش‌ها برای تشخیص تومور مغزی

انواع مختلفی از تست‌ها و آزمایش‌ها وجود دارد که پزشکان برای تشخیص از آن‌ها استفاده می‌کنند. آزمایش‌هایی که مغز و نخاع را برای کمک به تشخیص تومورهای مغز و نخاع در بزرگسالان بررسی می‌کنند، عبارتند از: 

• معاینه فیزیکی برای بررسی علائم کلی سلامت، مانند: بررسی علائم بیماری، مانند توده‌ها یا هر چیز دیگری که غیرعادی به نظر می‌رسند. همچنین سابقه بیمار و بیماری‌ها و درمان‌های گذشته او بررسی می‌شود. 
• معاینه عصبی، مجموعه‌ای از سوالات و تست‌ها برای بررسی عملکرد مغز، نخاع و عصب است. این معاینه وضعیت ذهنی، هماهنگی و توانایی فرد برای راه رفتن عادی و همچنین میزان عملکرد عضلات، حواس و رفلکس‌ها را بررسی می‌کند. 
• معاینه میدان بینایی برای بررسی میدان دید فرد (کل ناحیه‌ای که اشیاء در آن دیده می‌شوند) انجام می‌شود. این تست هم دید مرکزی (میزان دید فرد در هنگام نگاه مستقیم به جلو) و هم دید محیطی را اندازه گیری می‌کند. هر گونه از دست دادن بینایی ممکن است نشانه‌ای از توموری باشد که به قسمت‌هایی از مغز که بر بینایی تاثیر می‌گذارند آسیب زده یا فشار آورده باشد. 
• اگر انکولوژیست بر اساس نتایج آزمایش تشخیص دهد که تومور مغزی وجود دارد، تصویربرداری تشخیصی با همکاری نورو رادیولوژیست انجام و آنالیز خواهد شد. 

تصویربرداری برای تشخیص تومور مغزی

در مرکز نوروانکولوژی، تصویربرداری تشخیصی قبل، حین و بعد از درمان انجام می‌شود. تصویربرداری استاندارد و منحصربه‌فرد به پزشک و متخصص اجازه می‌دهد تا درباره ویژگی‌های تومور مغزی اطلاعات بیشتری کسب کنند. همچنین تعیین می‌کند که کدام مناطق مغز تحت تاثیر قرار گرفته‌اند و از کدام بافت سالم برای بهترین و ایمن‌ترین روش درمان اجتناب کنند. همه بیماران مشکوک به تومور مغزی به طور معمول در عرض ۴۸ ساعت اسکن تشخیصی می‌گیرند. نورو رادیولوژیست‌های متخصص، تصویربرداری تشخیصی را با انکولوژیست، ارزیابی می‌کنند تا مرحله بعدی در برنامه درمانی شما را به بهترین نحو تعیین کنند. انواع روش‌های تصویربرداری تشخیصی عبارتند از: 

• تکنیک‌ها و روش‌های تصویربرداری
• سی تی اسکن (CAT scan) 
• اسکن PET
• تصویربرداری تشدید مغناطیسی
• MRI پیشرفته

سی تی اسکن (CAT scan) 

روشی است که مجموعه‌ای از تصاویر دقیق از نواحی داخل بدن، از زوایای مختلف گرفته می‌شود. این تصاویر توسط یک کامپیوتر متصل به دستگاه اشعه ایکس ساخته شده است. رنگ حاجب، به داخل ورید تزریق یا بلعیده می‌شود تا به اندام‌ها یا بافت‌ها کمک کند واضح‌تر نشان داده شوند. به این روش توموگرافی کامپیوتری گفته می‌شود. 

اسکن PET (اسکن توموگرافی گسیل پوزیترون) 

پت اسکن، روشی برای یافتن سلول‌های تومور بدخیم در بدن است که در آن مقدار کمی گلوکز رادیواکتیو (قند) به داخل سیاهرگ تزریق می‌شود. اسکنر PET در اطراف بدن می‌چرخد ​​و تصویری از محل مصرف گلوکز در مغز ایجاد می‌کند. سلول‌های تومور بدخیم در تصویر روشن‌تر نشان داده می‌شوند، زیرا فعال‌تر هستند و گلوکز بیشتری نسبت به سلول‌های طبیعی می‌گیرند. همچنین گاهی اوقات از PET اسکن، برای تشخیص تفاوت بین تومور در حال رشد و التهاب از درمان‌هایی مانند پرتودرمانی استفاده می‌شود. 

MRI (تصویربرداری تشدید مغناطیسی) با گادولینیوم

ام آر آی، روشی است که از آهنربا، امواج رادیویی و کامپیوتر برای تهیه مجموعه‌ای از تصاویر دقیق از مغز و نخاع استفاده می‌کند. در این روش ماده‌ای به نام گادولینیوم در رگ تزریق می‌شود. گادولینیوم در اطراف سلول‌های سرطانی جمع می‌شود، بنابراین آن‌ها در تصویر روشن‌تر نشان داده می‌شوند. این روش تصویربرداری تشدید مغناطیسی هسته‌ای (NMRI) نیز نامیده می‌شود. گاهی اوقات یک روش اضافی به نام طیف‌سنجی تشدید مغناطیسی (MRS) در طول اسکن MRI انجام می‌شود. MRS برای تشخیص تومورها بر اساس ترکیب شیمیایی آن‌ها استفاده می‌شود. MRI اغلب برای تشخیص تومورهای نخاع استفاده می‌شود. 

MRI پیشرفته

تکنیک‌های پیشرفته MRI، نزدیکی تومور به نواحی حیاتی مغز را تعیین و سایر ویژگی‌های مهم تومور را شناسایی می‌کنند. این اطلاعات برای انتخاب بهترین روش درمانی ضروری است. این تکنیک‌ها عبارتند از: 

• MRI عملکردی (fMRI): مناطقی از مغز که مسئول عملکردهای حیاتی مانند حرکت و گفتار هستند را نقشه برداری می‌کند. همچنین جریان خون و فعالیت در سراسر مغز را اندازه گیری می‌کند. 
• تصویربرداری تانسور انتشار (DTI): مسیرهای ماده سفید، مسیرهای سیگنال دهی در مغز را شناسایی می‌کند. این روش به ما کمک می‌کند تا سلولی بودن، ماهیت و ساختار تومور مغزی را تعیین کنیم. این روش در برنامه ریزی قبل از عمل استفاده می‌شود. 
• طیف‌سنجی تشدید مغناطیسی (MRS): تغییرات بیوشیمیایی مغز را به‌ویژه در حضور تومورهای مغزی اندازه‌گیری می‌کند. این روش، شاخص قابل اندازه گیری از پیشرفت و رشد تومور است. MRS جزئیاتی در مورد ویژگی‌ها و نوع تومور خاص و همچنین متابولیسم تومور ارائه می‌دهد که برای برداشتن یا درمان کامل تومور در طول جراحی مفید است. 
• پرفیوژن MRI: به پزشکان امکان می‌دهد درجه و حجم خون تومور مغزی را بررسی کنند. 
• تصویربرداری هموسیدرین: وجود خون مخفی در مغز را شناسایی می‌کند. 
• آنژیوگرافی تشخیصی: روشی است که نقشه‌ای از ظاهر رگ‌های خونی و جریان خون در مغز ایجاد می‌کند. یک رنگ کنتراست به رگ خونی تزریق می‌شود و در حالی که در رگ خونی حرکت می‌کند، اشعه ایکس گرفته می‌شود تا ببیند آیا رگ مسدود شده است یا خیر. 
• میلوگرام: روشی که از رنگ کنتراست و اشعه ایکس برای شناسایی مشکلات نخاع استفاده می‌کند. 

برخی از این آزمایش‌ها و روش‌ها ممکن است پس از درمان تکرار شوند تا میزان تومور باقی مانده یا برنامه‌ریزی برای درمان بیشتر مشخص شود. 

تشخیص تومور مغزی با نوار مغز

نوار مغز یا الکتروانسفالوگرافی (EEG) یکی از روش‌های تشخیصی است که برای ثبت فعالیت‌های الکتریکی مغز استفاده می‌شود. این روش معمولاً برای ارزیابی شرایطی مانند صرع و اختلالات خواب به کار می‌رود، اما در مواردی نیز می‌تواند به شناسایی تومورهای مغزی کمک کند. نوار مغزی به طور مستقیم تومورهای مغزی را شناسایی نمی‌کند، اما می‌تواند تغییرات غیرطبیعی در فعالیت‌های الکتریکی مغز را نشان دهد که ناشی از وجود تومور هستند.

همچنین بدانید که چه موقع نوار مغز بگیریم؟

تشخیص تومور مغزی در منزل 

تشخیص تومور مغزی در منزل به صورت قطعی امکان‌پذیر نیست، زیرا تشخیص دقیق نیازمند استفاده از ابزارهای پیشرفته تصویربرداری مانند MRI و CT و نیز انجام آزمایش‌های پزشکی تخصصی است. با این حال، می‌توانید به علائم و نشانه‌هایی که نشانه وجود تومور مغزی هستند، توجه داشته باشید و در صورت مشاهده آن‌ها، به پزشک مراجعه کنید. همچنین می‌توانید از خدمات نوار مغز در منزل مرکز مهردرمان نیز استفاده کنید.

بیوپسی و درجه‌بندی تومورهای مغزی

اگر آزمایش‌های تصویربرداری وجود تومور یا توده مغزی را تایید کند، معمولاً نمونه‌برداری انجام می‌شود. بیوپسی یک قطعه بسیار کوچک از بافت تومور را برای تعیین نوع تومور برمی‌دارد. نمونه تومور، توسط نوروپاتولوژیست‌ها با همکاری انکولوژیست پزشکی و جراح مغز و اعصاب شما تجزیه و تحلیل می‌شود. برای برخی از تومورها، بیوپسی یا جراحی را نمی‌توان با خیال راحت انجام داد، زیرا تومور در جای از مغز یا نخاع تشکیل شده است که خطرناک است. این تومورها بر اساس نتایج آزمایش‌های تصویربرداری و سایر روش‌ها تشخیص و درمان می‌شوند. گاهی اوقات نتایج آزمایش‌های تصویربرداری و سایر روش‌ها نشان می‌دهد که تومور به احتمال زیاد خوش خیم است و بیوپسی انجام نمی‌شود. انواع بیوپسی برای تشخیص تومور مغزی عبارتند از: 

• بیوپسی استریوتاکتیک
• بیوپسی باز یا کرانیوتومی

بیوپسی استریوتاکتیک

هنگامی که آزمایشات تصویربرداری نشان می‌دهد که احتمال وجود تومور در عمق مغز وجود دارد، بیوپسی استریوتاکتیک مغز انجام می‌شود. این نوع بیوپسی از یک کامپیوتر و یک دستگاه اسکن سه بعدی برای یافتن تومور و هدایت سوزن مورد استفاده برای برداشتن بافت استفاده می‌کند. آسیب‌شناس سلول‌ها یا بافت‌های بیوپسی را زیر میکروسکوپ می‌بیند تا علائم سرطان را بررسی کند. 

بیوپسی باز یا کرانیوتومی

زمانی که آزمایش‌های تصویربرداری نشان دهند که تومور را می‌توان با جراحی برداشت، بیوپسی باز انجام می‌شود. بخشی از جمجمه و نمونه‌ای از بافت مغز برداشته می‌شوند و توسط آسیب‌شناس زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود. اگر سلول‌های سرطانی یافت شوند، بخش یا کل تومور در طی همان جراحی برداشته می‌شوند. آزمایش‌هایی قبل از جراحی برای یافتن نواحی اطراف تومور که برای عملکرد طبیعی مغز مهم هستند، انجام می‌شود. عملکرد مغز نیز در حین جراحی آزمایش می‌شود. با استفاده از این آزمایشات، جراح مغز و اعصاب تا جایی که می‌تواند تومور را با کمترین آسیب به بافت طبیعی مغز خارج می‌کند. 

کلام پایانی

تشخیص تومور مغزی فرایندی پیچیده و حیاتی است که نیازمند توجه ویژه و دقت بالاست. تشخیص زودهنگام و دقیق می‌تواند تأثیر بسیاری در نتایج درمان و کیفیت زندگی بیماران داشته باشد. پیشرفت‌های فناوری در تصویربرداری پزشکی و روش‌های نوین تشخیصی ابزارهای قدرتمندی را در اختیار پزشکان قرار داده‌اند تا بتوانند با دقت بیشتری تومورها را شناسایی و مدیریت کنند. افزایش آگاهی عمومی درباره علائم و نشانه‌های تومور مغزی و اهمیت مراجعه به موقع به پزشک می‌تواند نقش مهمی در بهبود نتایج درمان ایفا می‌کند. با در نظر گرفتن این نکات، اهمیت همکاری نزدیک بین بیماران و تیم پزشکی برای رسیدن به بهترین نتایج ممکن، بیش از پیش آشکار می‌شود.